سرمایه‌گذاری تریلیونی در هوش مصنوعی؛ شکاف میان انتظار و واقعیت

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، تب هوش مصنوعی در وال‌استریت طی دو سال اخیر به یکی از اصلی‌ترین موتورهای رشد بازار سهام آمریکا تبدیل شده است. از زمان عرضه عمومی ChatGPT در سال 2022 تاکنون، ارزش بازار بیش از 21 تریلیون دلار افزایش یافته که سهم اصلی آن به ده شرکت بزرگ از جمله آمازون، متا، انویدیا و برودکام رسیده است. سرمایه‌گذاران جسورانه نیز با شتابی بی‌سابقه منابع خود را به این حوزه هدایت کرده‌اند.

شکاف میان انتظار و واقعیت

بر اساس گزارش اکونومیست، در نیمه نخست سال جاری تمام رشد تولید ناخالص داخلی آمریکا از محل سرمایه‌گذاری در فناوری اطلاعات بوده و یک‌سوم سرمایه‌گذاری جسورانه غرب نیز روانه حوزه هوش مصنوعی شده است. بسیاری از تحلیلگران این تحول را هم‌تراز انقلاب صنعتی می‌دانند و حتی برخی مدیران مالی آن را مسابقه‌ای برای خلق «خدای دیجیتال» توصیف کرده‌اند. با این حال، داده‌های UBS نشان می‌دهد درآمد سالانه شرکت‌های پیشرو در این صنعت تنها 50 میلیارد دلار است؛ در برابر سرمایه‌گذاری 2.9 تریلیون دلاری پیش‌بینی‌شده در مراکز داده طی سال‌های 2025 تا 2028 رقمی بسیار ناچیز محسوب می‌شود. افزون بر آن، پژوهش MIT نشان داده 95 درصد سازمان‌ها از سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی مولد بازدهی صفر داشته‌اند. همین فاصله میان امید و واقعیت، نگرانی‌ها را درباره احتمال شکل‌گیری حباب جدید افزایش داده است.

تجربه تاریخی نوآوری‌ها

مرور تاریخ نوآوری‌های بزرگ نشان می‌دهد اغلب آنها با حباب‌های سرمایه‌ای همراه بوده‌اند. راه‌آهن در بریتانیا، برق در آمریکا و اینترنت در دهه 1990 نمونه‌هایی هستند که سرمایه‌گذاران زیان دیدند اما فناوری‌ها مسیر جهان را تغییر دادند. ترکیدن حباب‌ها لزوما به معنای مرگ نوآوری نیست، اما پیامدهای اقتصادی و جابه‌جایی قدرت میان شرکت‌ها اجتناب‌ناپذیر است. همان‌طور که غول‌های اولیه تلگراف و راه‌آهن یا برندهایی چون کورنینگ و ولکاترون پس از دوران رونق به حاشیه رانده شدند.

ریسک‌های اقتصادی و سیاسی

شدت بحران‌های سرمایه‌ای به عوامل متعددی بستگی دارد؛ از نوع جرقه اولیه گرفته تا نحوه تخصیص منابع و گروه‌های متضرر. در مورد هوش مصنوعی، جرقه نخست علمی بود اما امروز انگیزه‌های سیاسی نیز به آن افزوده شده است. از مقاله «توجه همه آن چیزی است که نیاز دارید» در سال 2017 تا عرضه ChatGPT در 2022 پایه‌های علمی این موج شکل گرفت، اما اکنون دولت آمریکا و کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج فارس با حمایت‌های سیاسی و مالی گسترده به آن شتاب داده‌اند. تجربه تاریخی نشان می‌دهد حباب‌هایی که با انگیزه‌های سیاسی تقویت می‌شوند، معمولا ریسک بیشتری برای اقتصاد دارند.

ساختار سرمایه‌گذاری و ماهیت دارایی‌ها

سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی طی چهار سال اخیر حدود سه تا چهار درصد تولید ناخالص داخلی آمریکا را تشکیل داده است، اما رشد سریع مراکز داده این نسبت را افزایش خواهد داد. تفاوت مهم این دوره با حباب‌های گذشته در ماهیت دارایی‌هاست. سرمایه‌ها عمدتا صرف تراشه‌های پیشرفته و تجهیزات فناورانه‌ای می‌شود که عمر متوسط آنها 9 سال است؛ بسیار کوتاه‌تر از دارایی‌های مخابراتی دهه 1990 که حدود 15 سال دوام داشتند.

نقش غول‌های فناوری در تامین سرمایه

وجه مثبت ماجرا این است که بخش اصلی این سرمایه‌گذاری از محل جریان نقدی غول‌های فناوری تامین می‌شود. این شرکت‌ها ترازنامه‌های سالم و بدهی اندک دارند و پیش‌بینی شده نیمی از هزینه ساخت مراکز داده توسط همین بازیگران تامین شود. همچنین صندوق‌های بازنشستگی، بیمه‌ها و صندوق‌های ثروت ملی در این روند مشارکت دارند و همین موضوع ریسک مستقیم نظام بانکی را کاهش می‌دهد.

نگرانی درباره ثروت خانوارها

با وجود این، یک نگرانی کلیدی مطرح است. امروز سهم سهام در دارایی خانوارهای آمریکایی به 30 درصد ثروت خالص رسیده که حتی از اوج دوران دات‌کام هم فراتر است. هر کاهش ارزش سهام می‌تواند به سرعت مصرف خانوارها را کاهش دهد. برآوردها نشان می‌دهد به ازای هر یک دلار کاهش ثروت مالی، 14 سنت از مصرف کاسته می‌شود. از آنجا که مصرف طبقات بالای درآمدی موتور اصلی رشد اخیر اقتصاد آمریکا بوده است، افت ارزش سهام می‌تواند به سرعت جرقه رکود را بزند.

چشم‌انداز آینده

هیاهوی هوش مصنوعی در یک سال گذشته توانسته واقعیت‌های عمیق اقتصاد آمریکا مانند ضعف نهادی، موانع تجاری و بدهی‌های فزاینده دولت را پنهان کند. اگر وعده «خدای دیجیتال» به ثمر ننشیند، سقوطی پرهزینه برای بازار سهام محتمل خواهد بود. فناوری ماندگار است، اما سرمایه‌گذارانی که با شتاب به این موج پیوسته‌اند، ممکن است بار دیگر هزینه سنگینی برای توهم آینده بپردازند.