توکنیزاسیون دارایی ها؛ پذیرش محتاطانه یک تحول دیجیتال در بورس ایران

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، ورود فناوری های مبتنی بر دفترکل توزیع شده به بازار سرمایه ایران از مرحله تردید و مقاومت عبور کرده و به مرحله پذیرش محتاطانه رسیده است. طی دو سال اخیر، مفهوم توکنیزاسیون یا تبدیل دارایی ها به اوراق دیجیتال به تدریج وارد ادبیات مدیران بازار سرمایه و شبکه بانکی شده و اکنون در قالب پروژه های آزمایشی در سندباکس بازار سرمایه در حال اجراست، هرچند نگاه فعالان اقتصادی همچنان ترکیبی از امید و تردید نسبت به آینده این فناوری دارد.

بازار سرمایه در آستانه دیجیتالی شدن دارایی ها

توکنیزاسیون را می توان نسخه دیجیتالی فرآیند اوراق بهادارسازی دانست؛ فرآیندی که با هدف تبدیل دارایی های غیرنقدشونده به ابزارهای قابل معامله شکل گرفته است. تفاوت اصلی این مدل با روش های سنتی، در زیرساخت فناورانه و امکان مقیاس پذیری بالاتر نهفته است. در ساختار سنتی بازار سرمایه، تسویه معاملات با اتکا به نهادهای متمرکز و همراه با وقفه زمانی انجام می شود، اما در مدل توکنایز شده، دارایی روی بستر بلاک چین تعریف شده و تسویه می تواند به صورت آنی انجام شود.

تفکیک توکن های اوراق بهادار از رمزارزها

در مسیری که بازار سرمایه ایران انتخاب کرده، مرزبندی مشخصی میان رمزارزها و توکن های اوراق بهادار وجود دارد. تمرکز سیاستگذار بر توکن هایی است که نماینده دارایی واقعی مانند ملک، طلا یا واحدهای صندوق های سرمایه گذاری هستند. ارزش این توکن ها مستقیما به ارزش دارایی پایه وابسته است و نه به رفتارهای سفته بازانه، موضوعی که تلاش می کند ریسک های نوسانی بازار رمزارزها را از بازار سرمایه دور نگه دارد.

دارایی های منجمد بانکی و انگیزه سیاستگذار

گرایش سیاستگذاران به توکنیزاسیون بیش از هر چیز از شرایط خاص اقتصاد ایران ناشی می شود. حجم بالای دارایی های منجمد در ترازنامه بانک ها یکی از مهم ترین دلایل توجه به این فناوری به شمار می رود. فروش مستقیم املاک و دارایی های بزرگ بانکی در شرایط رکودی با دشواری همراه است، اما توکنایز کردن این دارایی ها امکان تقسیم آنها به واحدهای خرد و عرضه تدریجی به سرمایه گذاران را فراهم می کند و می تواند به افزایش نقدشوندگی دارایی های راکد منجر شود.

فرصت جدید برای سرمایه گذاران خرد

در شرایط تورمی، بسیاری از سرمایه گذاران خرد توان ورود مستقیم به بازارهای سرمایه ای بزرگی مانند مسکن را ندارند. توکنیزاسیون با کاهش حداقل مبلغ سرمایه گذاری، امکان مشارکت افراد با منابع محدود را ایجاد می کند. از سوی دیگر، انتظارات نسل جدید سرمایه گذاران که به بازارهای ۲۴ ساعته عادت کرده اند، باعث شده محدودیت زمانی معاملات در بورس تهران ناکارآمد به نظر برسد؛ موضوعی که بلاک چین به طور بالقوه می تواند برای آن راه حل ارائه دهد.

سندباکس بازار سرمایه و تجربه های عملی

در ساختار فعلی، پروژه های توکنیزاسیون با همکاری ناشران دارایی، پلتفرم های فناورانه، نهادهای امین و تحت نظارت مستقیم سازمان بورس اجرا می شوند. رویکرد سندباکس به این معناست که این ابزارها فعلا در مقیاس محدود و کنترل شده مورد آزمایش قرار می گیرند. تاکنون توکنایز کردن واحدهای صندوق های سرمایه گذاری عملی ترین خروجی این فضا بوده و امکان معامله سریع تر و حتی وثیقه گذاری آنی این واحدها را فراهم کرده است.

پیچیدگی های حقوقی توکنیزاسیون املاک

در مقابل، توکنایز کردن املاک و مستغلات با پیچیدگی های بیشتری همراه است. در این مدل، مالکیت ملک به یک شرکت واسط منتقل می شود و سپس سهام آن شرکت به توکن تبدیل می شود. در نتیجه، خریدار توکن در عمل سهامدار شرکت محسوب می شود و نه مالک مستقیم ملک. این تفاوت حقوقی می تواند در زمان بروز اختلافات حقوقی یا انحلال شرکت، پیامدهای قابل توجهی برای سرمایه گذاران داشته باشد.

ریسک ها و ابهامات پیش روی توکنیزاسیون

با وجود جذابیت های فناورانه، مسیر توسعه توکنیزاسیون بدون مانع نیست. چالش های حقوقی و فقهی، به ویژه در زمینه شناسایی بلاک چین به عنوان مرجع رسمی مالکیت، همچنان پابرجاست. در صورت بروز اختلاف میان داده های بلاک چین و ثبت رسمی اسناد، قوانین فعلی اولویت را به نظام ثبت سنتی می دهند و این موضوع ریسک حقوقی قابل توجهی برای سرمایه گذاران ایجاد می کند. از سوی دیگر، صرف تبدیل یک دارایی به توکن تضمینی برای وجود خریدار نیست و اگر دارایی پایه در بازار واقعی فاقد تقاضا باشد، توکن آن نیز با کمبود نقدشوندگی و نوسانات بالا مواجه خواهد شد. ابهام در وضعیت مالیاتی این معاملات و ریسک های فناورانه مانند اختلال پلتفرم ها یا ایرادات قراردادهای هوشمند نیز از دیگر دغدغه های جدی این حوزه است.

توکنیزاسیون؛ پاسخ فناورانه به کاستی های ساختاری

در مجموع، توکنیزاسیون در بازار سرمایه ایران را نمی توان یک مد زودگذر دانست، بلکه پاسخی فناورانه به بخشی از کاستی های ساختاری بازار سنتی به شمار می رود. با این حال، این فناوری بدون اصلاحات حقوقی و نهادی عمیق نمی تواند نقش تحول آفرین خود را به طور کامل ایفا کند. موفقیت یا ناکامی این مسیر به کیفیت حکمرانی اقتصادی و نحوه عبور از مرحله آزمایشی به بازار اصلی بستگی دارد؛ مسیری که بورس ایران را در آستانه یک تغییر مهم قرار داده است.