ریسک پنهان انرژی در بازار سرمایه ایران

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، بازار سرمایه ایران در سال‌های اخیر همواره تحت تاثیر عواملی چون نرخ ارز، تورم، تحریم و تصمیم‌های ناگهانی دولت قرار داشته است، اما شدت بالای مصرف انرژی و وابستگی صنایع به منابع محدود برق، گاز و آب، به ریسکی بنیادین و کمتر دیده‌شده تبدیل شده است. ادامه خاموشی‌های برق در تابستان، قطعی‌های گاز در زمستان و بحران آب، تهدیدی جدی برای پایداری تولید و سودآوری شرکت‌های بزرگ بورسی به شمار می‌رود.

بحران انرژی زیر پوست اقتصاد

ایران یکی از بالاترین شدت‌های مصرف انرژی در جهان را دارد. طبق آمار آژانس بین‌المللی انرژی، شدت انرژی ایران تقریبا سه برابر متوسط جهانی است. شبکه فرسوده برق، تلفات بالای خطوط و وابستگی نیروگاه‌ها به منابع آبی برای خنک‌سازی، موجب شده خاموشی‌های گسترده و قطعی گاز به یک روند تکراری تبدیل شود. این وضعیت صنایع بزرگی چون فولاد، سیمان و پتروشیمی را به کاهش تولید و حتی توقف فعالیت واداشته و آثار آن در شاخص‌های کلان اقتصادی نیز نمایان شده است.

صنایع انرژی‌بر در معرض بیشترین تهدید

فولاد و سیمان که حدود 18 درصد ارزش بازار بورس تهران را تشکیل می‌دهند، از پرمصرف‌ترین صنایع انرژی‌بر محسوب می‌شوند. قطعی برق و گاز ظرفیت عملی این صنایع را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داده و توقف تولید در خطوط، هزینه‌های سنگینی بر شرکت‌ها تحمیل کرده است. در صنعت پتروشیمی نیز که نزدیک به 17 درصد ارزش بازار بورس را شامل می‌شود، وابستگی شدید به گاز طبیعی بارها واحدهای متانول، اوره و آمونیاک را به تعطیلی کشانده است. تنها در سال 1401 بیش از 5 میلیارد دلار صادرات پتروشیمی به دلیل قطعی‌های گاز از دست رفت که اثر مستقیم بر ارزش سهام این شرکت‌ها داشت.

بی‌توجهی به افشای ریسک انرژی

در حالی که در بورس‌های معتبر جهان، شرکت‌ها موظف به افشای ریسک‌های اقلیمی و انرژی بر اساس چارچوب‌هایی مانند TCFD هستند، در بورس تهران چنین الزامی وجود ندارد. گزارش‌های تفسیری مدیریت معمولا به نرخ ارز و تورم می‌پردازند و اثری از تهدیدهای مربوط به بحران انرژی یا اقلیم در آنها دیده نمی‌شود. این شکاف اطلاعاتی باعث می‌شود سرمایه‌گذاران تصویر دقیقی از ریسک‌های بلندمدت صنایع انرژی‌بر نداشته باشند و تصمیم‌گیری‌ها بر پایه داده‌های ناقص انجام شود.

فرصت برای انرژی‌های نو

هرچند بحران انرژی تهدیدی جدی برای صنایع سنتی است، اما می‌تواند فرصت جدیدی برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ایجاد کند. ایران با بیش از 300 روز آفتابی در سال ظرفیت بالایی برای تولید برق خورشیدی دارد، اما میزان ظرفیت نصب‌شده فعلی کمتر از 1000 مگاوات است. در صورت حمایت سیاستگذاران، این بخش می‌تواند به یکی از جذاب‌ترین حوزه‌های سرمایه‌گذاری در بورس تبدیل شود. همچنین شرکت‌هایی که در مسیر کاهش مصرف انرژی و بازچرخانی آب حرکت کنند، در آینده از مزیت رقابتی بالایی برخوردار خواهند شد.

آینده مبهم در سایه ریسک انرژی

نادیده گرفتن ریسک انرژی می‌تواند بازار سرمایه ایران را در برابر شوک‌های ناگهانی بی‌دفاع کند. خاموشی‌ها و قطعی گاز همان‌طور که در سال‌های اخیر تجربه شد، می‌تواند به توقف تولید، افت سودآوری و سقوط ارزش سهام منجر شود. اگر سازوکارهای شفاف‌سازی ریسک انرژی و ابزارهای مالی پایدار در بورس ایران ایجاد نشود، بازار همچنان با چشم‌بسته حرکت خواهد کرد و سرمایه‌گذاران با خطر غافلگیری‌های بزرگ روبه‌رو خواهند بود.