از ۴ همت تا ۱۴۵ همت؛ روایت جهش نقدی پالایشگاه ها در دهه اخیر

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، صنعت فرآورده‌های نفتی در بورس تهران طی سال‌های اخیر یکی از مهم‌ترین و سودآورترین بخش‌های تولیدی بازار سرمایه بوده است. این صنعت که شامل شرکت‌های پالایشگاهی و تولیدکننده فرآورده‌های حاصل از نفت خام است، در فاصله سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳ مسیر پرنوسانی را در شاخص‌های مالی خود پشت سر گذاشته و توانسته است طی این بازه بیش از ۴۹۹۷ درصد بازدهی کسب کند. بررسی دقیق داده‌های مربوط به جریان نقدی و فروش این صنعت، تصویری شفاف از سازوکار مالی آن ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که عملکرد این شرکت‌ها تا چه اندازه از تحولات اقتصادی، قیمت جهانی نفت و نرخ ارز تاثیر پذیرفته است.

نسبت جریان نقدی به فروش، شاخص پایداری مالی پالایشی‌ها

یکی از مهم‌ترین معیارهای سنجش سلامت مالی در صنایع سرمایه‌بر مانند فرآورده‌های نفتی، نسبت جریان نقدی حاصل از فعالیت‌های عملیاتی به فروش یا همان نسبت OCF است. این شاخص نشان می‌دهد چه میزان از فروش شرکت به وجه نقد واقعی تبدیل شده و سود گزارش‌شده تا چه اندازه پشتوانه نقدی دارد. در صنایعی که گردش مالی بالا و هزینه‌های جاری سنگین دارند، بالا بودن این نسبت نشانه مدیریت کارآمد سرمایه در گردش و کنترل مؤثر مطالبات و موجودی‌هاست. در مقابل، افت این نسبت هشداردهنده افزایش هزینه‌ها، انباشت کالا یا تاخیر در وصول مطالبات است.

در سال ۱۳۹۵ جریان نقدی حاصل از عملیات صنعت فرآورده‌های نفتی حدود ۴.۴ همت و فروش کل آن نزدیک به ۶۶ همت بود؛ بنابراین نسبت نقد به فروش در حدود ۵ درصد قرار داشت. این رقم بیانگر آن بود که صنعت هنوز در مرحله تثبیت عملیات قرار دارد و ظرفیت نقدسازی آن محدود است. در سال ۱۳۹۶ این نسبت به ۶.۳۳ درصد افزایش یافت و نقد حاصل از عملیات به ۶.۷ همت رسید که نشانه‌ای از بهبود مدیریت مالی و کنترل هزینه‌ها بود.

نقطه اوج عملکرد نقدی در میانه دهه

سال ۱۳۹۷ را می‌توان نقطه اوج اولیه صنعت دانست؛ جایی که نقد حاصل از عملیات به بیش از ۱۵ همت و فروش به بیش از ۱۷۳ همت رسید. نسبت نقد به فروش به ۷.۶۶ درصد افزایش یافت که عمدتا تحت تاثیر رشد نرخ ارز و قیمت جهانی نفت بود. اما در سال ۱۳۹۸ با افزایش هزینه‌های خوراک و تاخیر در وصول مطالبات از شرکت ملی پالایش و پخش، نسبت نقد به فروش به ۴.۲۹ درصد افت کرد. این کاهش، نشانه فشار نقدینگی بر شرکت‌ها بود هرچند جریان نقدی عملیاتی همچنان مثبت ماند و صنعت تاب‌آوری خود را حفظ کرد.

در سال ۱۳۹۹ شرایط بهبود یافت و نقد حاصل از عملیات به بیش از ۲۷ همت رسید. نسبت نقد به فروش نیز به ۶.۸۵ درصد افزایش یافت. این بهبود نتیجه رشد نرخ تسعیر ارز و افزایش فروش صادراتی غیرمستقیم بود. در سال ۱۴۰۰ نیز نقد حاصل از عملیات به ۵۲ همت رسید و هرچند نسبت نقد به فروش حدود ۶ درصد بود، اما حجم ریالی نقدسازی رشد چشمگیری داشت که نشان از بلوغ مالی شرکت‌های پالایشی داشت.

فشار نقدینگی و سرمایه‌گذاری توسعه‌ای

در سال ۱۴۰۱، صنعت فرآورده‌های نفتی توانست نسبت‌های نقدینگی خود را حفظ کند. نقد حاصل از عملیات و فروش هر دو رشد یافتند و همزمان هزینه‌های سرمایه‌ای نیز افزایش پیدا کرد. خروج نقد ناشی از سرمایه‌گذاری در این سال به بیش از ۲۴ همت رسید که نشانگر تداوم طرح‌های توسعه‌ای و نوسازی تجهیزات بود. ثابت ماندن مالیات پرداختی نیز نشان داد سیاست‌های کلان می‌توانند به سرعت بر ساختار مالی شرکت‌ها اثرگذار باشند.

در سال ۱۴۰۲ عملکرد صنعت بهبود قابل‌توجهی داشت. نقد حاصل از عملیات از مرز ۱۱۹ همت گذشت و فروش نیز به بیش از ۱۲۸۰ همت رسید. نسبت نقد به فروش ۸.۰۱ درصد ثبت شد که بالاترین میزان در یک دهه اخیر است. این نسبت بالا بیانگر توانایی شرکت‌ها در تبدیل درآمد به نقد واقعی و تقویت ساختار فروش صادراتی است.

استمرار رشد نقدینگی در شرایط تورمی

در سال ۱۴۰۳ نیز روند رشد نقدینگی ادامه یافت و نقد حاصل از عملیات به حدود ۱۴۵ همت افزایش یافت. فروش نیز به ۱۷۸۲ همت رسید و نسبت نقد به فروش حدود ۷.۱۹ درصد محاسبه شد. هرچند این نسبت اندکی کمتر از سال قبل بود، اما در مقایسه با ابتدای دوره، جهش بزرگی را نشان می‌دهد. رشد همزمان فروش و نقدینگی گویای حفظ پایداری عملیاتی و بلوغ مالی این صنعت است.

افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و پویایی صنعت

بررسی جریان‌های نقدی سرمایه‌گذاری از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که هزینه‌های توسعه‌ای در این صنعت بیش از ۳۰۰۰ درصد افزایش یافته است. رقم خروج نقد ناشی از سرمایه‌گذاری از حدود ۱.۶ همت در سال ۱۳۹۵ به بیش از ۵۳ همت در سال ۱۴۰۳ رسیده است. این روند نشان‌دهنده پویایی و تلاش مستمر شرکت‌های پالایشی برای حفظ رقابت‌پذیری، نوسازی تجهیزات و افزایش ظرفیت تولید است.

طی یک دهه اخیر، صنعت فرآورده‌های نفتی از مرحله تثبیت به فاز رشد پایدار نقدینگی وارد شده است. نسبت نقد به فروش از حدود ۵ درصد در سال ۱۳۹۵ به بیش از ۷ درصد در سال ۱۴۰۳ رسیده و نشان می‌دهد شرکت‌های این صنعت توانسته‌اند سود حسابداری خود را به نقد واقعی تبدیل کنند. چنین عملکردی در شرایطی حاصل شده که اقتصاد کشور با نوسانات ارزی، تورم و تحریم‌های بین‌المللی مواجه بوده است. تداوم این مسیر، بیانگر شکل‌گیری سازوکارهای مالی کارآمد در یکی از حیاتی‌ترین صنایع بورسی کشور است که توانسته جریان نقدی خود را به ثبات برساند و مسیر رشد خود را در بازار سرمایه تثبیت کند.