چرا سکه در ایران مهم‌ترین پناهگاه سرمایه‌گذاری شده است؟

قیمت سکه بهار آزادی در ایران همچون طلا روایتی روشن از تورم ساختاری، جهش‌های پیاپی ارزی و تغییر انتظارات اقتصادی مردم در چهار دهه و نیم گذشته است. سکه‌ای که در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب با قیمت‌هایی بسیار پایین معامله می‌شد، امروز در سال ۱۴۰۴ به بیش از ۱۱۲ میلیون تومان رسیده است؛ رشدی خیره‌کننده که نشان می‌دهد این دارایی کوچک طلایی، همواره یکی از مطمئن‌ترین پناهگاه‌های سرمایه‌گذاری برای مردم بوده است.

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، قیمت سکه بهار آزادی در ایران همچون طلا روایتی روشن از تورم ساختاری، جهش‌های پیاپی ارزی و تغییر انتظارات اقتصادی مردم در چهار دهه و نیم گذشته است. سکه‌ای که در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب با قیمت‌هایی بسیار پایین معامله می‌شد، امروز در سال ۱۴۰۴ به بیش از ۱۱۲ میلیون تومان رسیده است؛ رشدی خیره‌کننده که نشان می‌دهد این دارایی کوچک طلایی، همواره یکی از مطمئن‌ترین پناهگاه‌های سرمایه‌گذاری برای مردم بوده است. بررسی مسیر ۴۶ ساله سکه، در واقع مرور تاریخ اقتصاد ایران است؛ تاریخی که با تولد سکه بهار آزادی در سال ۱۳۵۸ و سپس ورود سکه امامی در سال ۱۳۸۶ وارد مرحله‌ای تازه شد.

سکه بهار آزادی در سال ۱۳۵۸ متولد شد

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بانک مرکزی نخستین سکه رسمی جمهوری اسلامی را با عنوان سکه بهار آزادی ضرب کرد. این سکه جایگزین مدل‌های پهلوی شد و به‌سرعت به ابزار پس‌انداز امن خانوارها تبدیل گردید. سکه بهار آزادی در دو نسخه «طرح قدیم» و «طرح جدید» از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۵ ضرب و همچنان در بازار معامله می‌شود.

جنگ؛ اولین جهش مهم قیمت سکه

در دهه ۱۳۶۰ همزمان با جنگ، کمبود ارز، نااطمینانی و افزایش تقاضای احتیاطی باعث رشد قیمت سکه شد. هرچند به دلیل فضای خاص دوره جنگ و رفتار محتاطانه جامعه، قیمت سکه برای چند سال در یک کانال مشخص باقی ماند، اما با طولانی‌شدن جنگ و افزایش تنش‌های اقتصادی و سیاسی، قیمت سکه در آستانه دهه ۷۰ وارد کانال ۱۲ هزار تومان شد.

دهه ۷۰؛ سکه به پس‌انداز خانوادگی تبدیل شد

دهه ۱۳۷۰ دوره تثبیت نقش سکه در فرهنگ مالی مردم بود. اجرای سیاست‌های تعدیل اقتصادی، رشد تدریجی نرخ ارز و افزایش آرام قیمت سکه باعث شد خانواده‌ها سکه را نه ابزار سفته‌بازی، بلکه گزینه‌ای قابل اعتماد برای پس‌انداز بدانند. هدیه دادن سکه در مراسم و مناسبت‌ها نیز در این دهه به یک سنت رایج تبدیل شد.

جهش ۷۵۴ درصدی قیمت سکه در دوره احمدی‌نژاد

بین سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ قیمت سکه بهار آزادی بیش از ۷۵۴ درصد رشد کرد؛ رشدی بی‌سابقه در دوره‌ای که با وجود بالاترین درآمدهای نفتی تاریخ ایران، تنش‌های سیاسی و تحریم‌های هسته‌ای و بانکی چشم‌انداز اقتصادی کشور را تیره کرده بود. از این مقطع، مسیر افزایش قیمت سکه شتاب بیشتری گرفت.

بهار آزادی؛ سکه‌ای ۴۶ ساله که هنوز زنده است

با وجود سلطه سکه امامی بر معاملات روزانه، سکه بهار آزادی همچنان یکی از مهم‌ترین سکه‌های بازار است. قیمت این سکه از ۱۳۰۰ تومان در سال ۱۳۵۸ به حدود ۱۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۴ رسیده است؛ رشدی بیش از هشت میلیون و ۶۰۰ هزار درصد! سکه بهار آزادی به دلیل عرضه بیشتر و حباب کمتر، همچنان انتخاب برخی سرمایه‌گذاران حرفه‌ای است.

سکه امامی در سال ۱۳۸۶ متولد شد

اگرچه طرح جدید سکه با تصویر امام خمینی (ره) در سال ۱۳۷۰ رسمیت یافت، اما تولد واقعی سکه امامی به سال ۱۳۸۶ بازمی‌گردد؛ سالی که بانک مرکزی تصمیم گرفت تمام سکه‌های جدید را با تاریخ ثابت ۱۳۸۶ ضرب کند. همین تصمیم باعث شد سکه امامی هویت کاملاً متفاوتی بیابد و به‌تدریج از بهار آزادی فاصله بگیرد.

چگونه سکه امامی به مرجع قیمت‌گذاری بازار تبدیل شد؟

کمیابی اولیه، جذابیت ظاهری و ورود معامله‌گران حرفه‌ای به بازار سکه امامی، این قطعه را در مدت کوتاهی به شاخص اصلی قیمت‌گذاری طلا تبدیل کرد. از سال ۱۳۸۶ هر نوسان ارزی ابتدا در قیمت سکه امامی منعکس شد و نه بهار آزادی. با گسترش معاملات کاغذی، بازار فردایی و سپس عرضه در بورس کالا، سکه امامی به مهم‌ترین ابزار سرمایه‌گذاری مبتنی بر طلا در ایران تبدیل شد.

صعود ۶۱ هزار درصدی قیمت سکه امامی در ۱۸ سال

سکه امامی در سال ۱۳۸۶ حدود ۱۹۰ تا ۲۲۰ هزار تومان قیمت داشت. این رقم امروز (سال ۱۴۰۴) به بیش از ۱۱۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان رسیده است؛ یعنی رشدی بیش از ۶۱ هزار درصد!

تحریم‌ها و جهش ارزی؛ بزرگ‌ترین موتور رشد قیمت سکه

نخستین موج بزرگ رشد سکه در سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۱ همزمان با تحریم‌های بانکی و انفجار قیمت دلار رخ داد. قیمت سکه در این دوره از ۲۸۰ هزار تومان به بیش از یک میلیون تومان رسید. سپس امضای برجام در ۱۳۹۴ برای مدت کوتاهی ثبات ایجاد کرد، اما خروج آمریکا در ۱۳۹۷، بازگشت تحریم‌ها و شوک کرونا، دومین موج ابرجهش قیمت سکه را رقم زد.

دهه ۱۴۰۰؛ سکه به شاخص بی‌واسطه اقتصاد ایران تبدیل شد

دهه ۱۴۰۰ دوره رکوردشکنی‌های پیاپی سکه بود. رشد نقدینگی، تورم مزمن و نوسانات ارزی شدید باعث شد سکه امامی از مرزهای ۲۰ میلیون، ۳۰ میلیون و سپس ۶۰ میلیون تومان عبور کند و در سال ۱۴۰۴ به بیش از ۱۱۷ میلیون تومان برسد. در این دهه، سکه بیش از هر زمان دیگری نقش شاخص وضعیت اقتصادی کشور را بر عهده گرفت.

سکه؛ روایت ۴۶ سال فراز و فرود اقتصاد ایران

مسیر تاریخی قیمت سکه، خلاصه‌ای شفاف از اقتصاد ۴۶ سال گذشته ایران است. از ضرب نخستین سکه‌های بهار آزادی در ۱۳۵۸ تا ورود سکه امامی در ۱۳۸۶ و دو دوره بزرگ جهش ارزی در ۱۳۹۱ و ۱۳۹۷، سکه همیشه بازتابی مستقیم از تورم، سیاست‌گذاری، تحریم‌ها و انتظارات مردم نسبت به آینده بوده است. امروز نیز سکه، نه فقط یک دارایی فیزیکی، بلکه شاخصی مهم برای رصد وضعیت اقتصادی ایران به شمار می‌رود.