افت تولید و درآمد صنعت لوازم خانگی در بورس

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، صنعت لوازم خانگی ایران در ماه های اخیر با فشار همزمان کاهش قدرت خرید مصرف کنندگان و تشدید رقابت با کالاهای قاچاق روبه رو شده و این شرایط، تولید و فروش شرکت های بورسی این گروه را تحت تاثیر قرار داده است. بررسی متغیرهای بنیادین صنعت لوازم خانگی در بورس تهران نشان می دهد با وجود افت محسوس تولید و درآمد در بازه های فصلی و ماهانه سال جاری، حاشیه سود شرکت ها همچنان در سطحی نسبتا پایدار حفظ شده است.

کاهش چشمگیر تولیدات لوازم خانگی

ارزیابی داده های تولید صنعت لوازم خانگی در ۱۳ سال گذشته نشان می دهد میانگین سالانه حدود ۵ میلیون و ۵۷۵ هزار دستگاه محصول از سوی شرکت های بورسی این صنعت به بازار عرضه شده است. روند رو به رشد تولید که تا سال ۱۴۰۲ ادامه داشت، در آن سال متوقف شد اما در سال ۱۴۰۳ با رشد ۶ درصدی نسبت به سال قبل، تولید به ۶ میلیون و ۱۹۰ هزار دستگاه رسید.

با این حال، بررسی دقیق تر آمارهای فصلی و ماهانه تصویر متفاوتی را نشان می دهد. تولیدات صنعت لوازم خانگی در بورس تهران طی سال جاری با افت محسوسی همراه بوده به طوری که در بهار و تابستان، تولید نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۲۳ و ۵۳ درصد کاهش یافته است. در هشت ماه نخست سال نیز مجموع تولید به ۲ میلیون و ۲۲۴ هزار دستگاه رسید که ۴۳ درصد کمتر از مدت مشابه سال گذشته است. در این میان، بیشترین افت تولید به شرکت «انتخاب» تعلق دارد که در هشت ماه ابتدایی سال جاری حدود ۸۰ درصد کاهش تولید را تجربه کرده و تنها ۱۲۰ هزار دستگاه محصول تولید کرده است.

اهمیت دوگانه صنعت لوازم خانگی در اقتصاد

صنعت لوازم خانگی یکی از بخش های مهم اقتصاد ایران به شمار می رود که همزمان با تولید داخلی، اشتغال زایی و صادرات در ارتباط مستقیم است و از سوی دیگر به شدت تحت تاثیر وضعیت معیشتی و قدرت خرید خانوارها قرار دارد. لوازم خانگی در عین حال که کالای ضروری محسوب می شود، کالایی بادوام است و همین ویژگی باعث می شود نوسانات اقتصادی، تورم و سیاست های ارزی تاثیر عمیق تری بر آن نسبت به بسیاری از صنایع دیگر داشته باشد.

در سال های اخیر، این صنعت دوره های متناوبی از رونق و رکود را پشت سر گذاشته اما اکنون در نقطه ای حساس قرار دارد که کاهش قدرت خرید، افزایش هزینه های تولید، محدودیت های تجاری و نیاز به نوسازی فناوری به طور همزمان آن را تحت فشار قرار داده اند.

خودکفایی نسبی پس از محدودیت واردات

پس از ممنوعیت واردات رسمی برندهای خارجی، ظرفیت تولید داخلی در محصولاتی مانند یخچال فریزر، ماشین لباسشویی، کولر و اجاق گاز افزایش یافت و صنعت به سطحی از خودکفایی نسبی رسید. بسیاری از تولیدکنندگان مونتاژکار به سمت داخلی سازی حرکت کردند و زنجیره قطعه سازی از بردهای الکترونیکی تا برخی موتور و حسگرها توسعه پیدا کرد. این روند، اشتغال زایی قابل توجهی به همراه داشت و صدها هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم در این صنعت مشغول به کار شدند.

کاهش شتاب رشد درآمد فروش

بررسی عملکرد مالی شرکت های لوازم خانگی بورس تهران نشان می دهد طی ۱۳ سال گذشته، درآمد این صنعت به طور متوسط سالانه ۵۰ درصد رشد داشته است. با این حال، در سال های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ سرعت رشد درآمد کاهش یافته و کمتر از میانگین تاریخی بوده است. در سال ۱۴۰۳، مجموع درآمد شرکت های بورسی این صنعت به ۴۳ هزار و ۶۹۷ میلیارد تومان رسید که نسبت به سال قبل ۳۰ درصد رشد داشت اما همچنان حدود ۲۰ درصد پایین تر از متوسط رشد سالانه محسوب می شود.

از منظر فصلی، درآمد صنعت در بهار و تابستان سال جاری به ترتیب ۴۶ و ۱۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته و در هشت ماه نخست سال نیز درآمد با افت ۱۳ درصدی به ۲۳ هزار و ۶۸۲ میلیارد تومان رسیده است. بیشترین کاهش درآمد در این دوره مربوط به شرکت «لپارس» بوده که افت ۶۷ درصدی فروش را تجربه کرده است.

کاهش قدرت خرید؛ موتور اصلی رکود

کارشناسان کاهش قدرت خرید خانوار را اصلی ترین عامل رکود فعلی صنعت لوازم خانگی می دانند. تورم مزمن و افزایش هزینه های مسکن، خوراک و حمل و نقل باعث شده خرید لوازم خانگی به اولویت های پایین تر سبد مصرفی خانوار منتقل شود. حتی در بخش جهیزیه نیز بسیاری از زوج های جوان به دلیل هزینه های بالا به سمت کالاهای دست دوم سوق پیدا کرده اند.

این کاهش تقاضا به شکل یک چرخه معیوب عمل می کند؛ افت خرید مصرف کننده، کاهش سفارش فروشگاه ها و در نهایت افت تولید کارخانه ها را به دنبال دارد. نتیجه این روند، کاهش استفاده از ظرفیت تولید، افت سود عملیاتی و حتی کاهش نیروی کار است که در بلندمدت می تواند پایه های این صنعت را تضعیف کند.

فشار قاچاق و چالش های ساختاری

در کنار رکود تقاضا، قاچاق گسترده کالاهای خارجی یکی از جدی ترین چالش های صنعت لوازم خانگی ایران به شمار می رود. کالاهای قاچاق بدون پرداخت مالیات و تعرفه با قیمت های پایین تر وارد بازار می شوند و رقابت ناعادلانه ای را برای تولیدکنندگان داخلی رقم می زنند. تصویر ذهنی مثبت از برندهای خارجی نیز باعث شده حتی بدون گارانتی، تقاضا برای این کالاها بالا باشد و انگیزه سرمایه گذاری در نوآوری کاهش یابد.

از سوی دیگر، اگرچه داخلی سازی قطعات پیشرفت کرده اما در حوزه هایی مانند موتورهای کم مصرف، کمپرسورهای پیشرفته، چیپ ست های هوشمند و حسگرهای دقیق همچنان وابستگی به واردات وجود دارد که رقابت پذیری محصولات داخلی در بازارهای صادراتی را محدود می کند.

ثبات نسبی حاشیه سود

با وجود افت تولید و فروش، بررسی روند حاشیه سود شرکت های لوازم خانگی نشان می دهد سودآوری این صنعت در سطحی نسبتا پایدار باقی مانده است. میانگین حاشیه سود این گروه طی ۱۳ سال گذشته حدود ۱۴ درصد بوده اما در سال ۱۴۰۳ به حدود ۲۰ درصد رسیده است. در تابستان امسال نیز حاشیه سود در محدوده ۱۸ درصد ثبت شده که نزدیک به میانگین فصلی است. در میان شرکت های بورسی، «لپارس» بالاترین حاشیه سود را با ارقام ۳۹ درصد در سال ۱۴۰۳ و ۳۵ درصد در تابستان ثبت کرده است.

آینده صنعت در گرو تعادل

تحلیلگران معتقدند آینده صنعت لوازم خانگی به برقراری تعادل میان سه عامل تولید رقابتی، سیاستگذاری پایدار و تقویت قدرت خرید مردم وابسته است. در صورت تداوم کاهش تقاضای داخلی، فشار قاچاق و نبود سیاست صنعتی منسجم، این صنعت به تدریج کوچک تر خواهد شد و جذابیت آن برای سرمایه گذاران نیز کاهش می یابد. در مقابل، ثبات اقتصادی، مقابله موثر با قاچاق، حمایت از صادرات و سرمایه گذاری در فناوری می تواند مسیر بازگشت صنعت لوازم خانگی به مدار رشد پایدار را هموار کند.