راه‌اندازی تالار دوم بازار ارز تجاری؛ فرصت یا چالش برای نظام ارزی کشور
به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، بانک مرکزی از راه‌اندازی قریب‌الوقوع «تالار دوم بازار ارز تجاری» در مرکز مبادله ایران خبر داده است؛ اقدامی که با هدف رفع مشکلات صادرکنندگان خرد و تسهیل بازگشت ارز صادراتی به کشور دنبال می‌شود. بر اساس اعلام بانک مرکزی، نرخ ارز در این تالار از طریق سازوکار عرضه و تقاضا تعیین خواهد شد و تنها صادرکنندگان و واردکنندگان تاییدشده توسط وزارت صمت مجاز به فعالیت در آن خواهند بود. ایده ایجاد این تالار نخستین‌بار از سوی اتاق بازرگانی ایران مطرح شد که آن را راهکاری برای تسریع تخصیص ارز، حذف کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف و کوتاه شدن صف تخصیص‌ها می‌داند. با این حال، برخی کارشناسان هشدار داده‌اند که این اقدام می‌تواند منجر به ایجاد یک نرخ دستوری جدید و پیچیده‌تر شدن نظام چندنرخی ارز شود. همچنین قرار است بخشی از ارز واردات خودروها نیز از طریق این تالار تامین شود که می‌تواند بر قیمت بازار خودرو تاثیر بگذارد.
اهداف و جایگاه تالار دوم در نظام ارزی
بر اساس بخشنامه بانک مرکزی، تالار دوم بازار ارز تجاری قرار است فضای رقابتی‌تری نسبت به تالار اول ایجاد کند و محدودیت‌های موجود برای صادرکنندگان خرد را کاهش دهد. در این بازار، نرخ توافقی ارز احتمالا به نرخ بازار آزاد نزدیک‌تر خواهد بود و امکان فروش ارز صادراتی به واردکنندگان واجد شرایط فراهم می‌شود. کارشناسان معتقدند این رویکرد می‌تواند سرعت بازگشت ارز حاصل از صادرات را افزایش دهد و بخشی از فشار ناشی از نرخ‌گذاری دستوری بر صنایع تولیدی را کاهش دهد.
رشد ۴۱ درصدی تامین مالی از طریق بازار سرمایه تا پایان تیر ۱۴۰۴
قیمت دلار امروز 21مرداد 1404/ بازار ارز کاهشی شد
نگرانی‌ها و انتقادات فعالان اقتصادی
برخی منتقدان تاکید می‌کنند که انتخاب صادرکنندگان و واردکنندگان بر اساس تایید وزارت صمت، می‌تواند زمینه‌ساز رانت یا اعمال سلیقه شود. همچنین با توجه به تجربه بازارهای قبلی، بیم آن می‌رود که این تالار به جای ساده‌سازی، به نظام چندنرخی ارز یک نرخ جدید اضافه کند. این مسئله به‌ویژه برای فعالان صنعتی و صادراتی که با هزینه‌های متغیر ارزی روبه‌رو هستند، می‌تواند ایجاد چالش کند.
جزئیات گروه‌بندی و نحوه معاملات
در این بخشنامه، فروشندگان ارز به دو گروه تقسیم شده‌اند: گروه اول شامل بانک مرکزی و فروشندگان تاییدشده، و گروه دوم شامل بانک مرکزی، صادرکنندگان خرد، سرمایه‌گذاران خارجی و سایر اشخاص واجد شرایط. خریداران نیز به دو گروه تقسیم شده‌اند که گروه اول شامل واردکنندگان با تخصیص معتبر از محل تامین ارز گروه اول و گروه دوم شامل واردکنندگانی است که با تایید وزارت صمت از محل گروه دوم تامین ارز می‌کنند.
معاملات در این تالار به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌شود. در روش مستقیم، خریدار و فروشنده ارز به صورت بی‌واسطه در سامانه ثبت سفارش می‌کنند و پس از تایید طرفین، معامله انجام و تسویه ریالی و ارزی صورت می‌گیرد. در روش غیرمستقیم، بانک‌ها یا موسسات اعتباری به نمایندگی از طرفین معامله وارد عمل می‌شوند و مسئولیت ثبت سفارش، تسویه و انتقال ارز را بر عهده دارند.
به نظر می‌رسد تالار دوم بازار ارز تجاری، اگرچه می‌تواند در کوتاه‌مدت بخشی از نیازهای ارزی و مشکلات صادرکنندگان خرد را برطرف کند، اما موفقیت آن وابسته به شفافیت در فرآیند انتخاب فعالان، نظارت دقیق بر معاملات و جلوگیری از ایجاد نرخ‌های جدید در نظام ارزی کشور خواهد بود.
