افزایش تعداد صندوق های سرمایه گذاری طی سال های اخیر، به ویژه از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۴، به یکی از مهم ترین تحولات بازار سرمایه تبدیل شده است. تعداد صندوق ها که در پایان سال ۱۳۹۸ حدود ۲۲۶ مورد بود، تا پایان مهر ۱۴۰۴ به ۵۳۹ صندوق رسیده و تنها در سال ۱۴۰۴ چندین پذیره نویسی جدید در حوزه صندوق های طلا انجام شده است. این رشد از یک طرف به معنی توسعه ابزارهای مالی است و از طرف دیگر مجموعه ای از فرصت ها و چالش ها را پیش روی سرمایه گذاران قرار داده است.

بررسی عملکرد صندوق‌های بورسی در دومین هفته از آبان 1404 نشان می‌دهد نیمی از صندوق‌های سهامی در مسیر نزولی قرار گرفتند، اما افت آن‌ها محدود بوده و در مقابل، برخی صندوق‌های اهرمی توانستند رشد قابل توجهی را به ثبت برسانند. در مجموع 66 صندوق سهامی بازده منفی و 74 صندوق بازده مثبت داشتند، با این حال تنها 4 صندوق از ابتدای سال تاکنون زیان‌ده مانده‌اند که نشان‌دهنده وضعیت کلی مثبت در میان صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی است.

بازار سرمایه ایران از نگاه بسیاری از فعالان اقتصادی، بازاری ناکارا و پیش‌بینی‌ناپذیر است. تصمیمات ناگهانی دولت، نوسانات شدید قیمت‌ها و دسترسی نابرابر به اطلاعات، فضایی ایجاد کرده که در آن فاصله میان ارزش واقعی شرکت‌ها و قیمت سهام به یک واقعیت پایدار تبدیل شده است. با وجود این شرایط، انتظار می‌رفت صندوق‌های سرمایه‌گذاری بتوانند از این ناکارآیی بهره‌برداری کنند، اما واقعیت آماری نشان می‌دهد که در بلندمدت، عملکرد اکثر صندوق‌ها پایین‌تر از شاخص کل بورس بوده است.

صندوق‌های طلا در سال جاری بازدهی چشمگیری داشته و شاهد ورود سرمایه‌های حقیقی قابل توجهی به این بازار بوده‌اند. از ابتدای سال تاکنون حدود ۲۸ همت پول حقیقی به این صندوق‌ها وارد شده و شاخص میانگین بازدهی آنها نیز ۳۵ درصد رشد کرده است. این روند نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران همچنان به صندوق‌های طلا به‌عنوان ابزاری امن و جذاب برای سرمایه‌گذاری نگاه می‌کنند.

بررسی بازدهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری از ابتدای سال ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که اکثر گروه‌ها با افت قابل توجهی مواجه شده‌اند. صندوق‌های اهرمی بیشترین زیان را تجربه کرده‌اند و صندوق‌های بخشی در حوزه پتروشیمی عملکرد نسبتا بهتری نسبت به سایر گروه‌ها داشته‌اند. این داده‌ها بیانگر آن است که فشار فروش و روند نزولی بازار سرمایه، نه تنها سهام بلکه صندوق‌های سرمایه‌گذاری را نیز تحت تاثیر قرار داده است.

داده‌های مرکز نظارت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری بورس و اوراق بهادار نشان می‌دهد که در بازه زمانی هشتم تا پانزدهم مرداد ۱۴۰۴، چهار ابزار سرمایه‌گذاری بورسی شامل صندوق‌های طلا، صندوق در صندوق‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت و صندوق انرژی، بازدهی مثبت ثبت کردند.

در روزهایی که بازار سرمایه با شوک‌های سیاسی و اقتصادی مواجه می‌شود، صندوق‌های درآمد ثابت به‌عنوان پناهگاهی امن برای سرمایه‌گذاران، به‌ویژه سرمایه‌گذاران خرد، نقش کلیدی ایفا می‌کنند. نمونه بارز این رفتار را می‌توان در جریان درگیری نظامی اخیر دید که طی آن سرمایه‌گذاران برای در امان ماندن از زیان‌های احتمالی، به این صندوق‌ها پناه آوردند. در نتیجه، بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی وارد صندوق‌های درآمد ثابت شد؛ اقدامی که مهر تاییدی بر جایگاه این ابزار در مدیریت ریسک بازار سرمایه است.

صندوق های اهرمی که طی یک سال گذشته به یکی از موضوعات پر بحث بازار سرمایه تبدیل شده اند، اکنون در کانون توجه کارشناسان برای بررسی سازوکار فنی و آسیب شناسی عملکرد قرار دارند. رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران در گفت وگویی تفصیلی به بررسی ساختار شاخص های اهرمی و چالش های عملیاتی صندوق های مبتنی بر این شاخص ها پرداخته است.

بررسی ترکیب دارایی ۹ صندوق اهرمی فعال در بازار سرمایه نشان می‌دهد که سهم برخی نمادهای بورسی در سبد این صندوق‌ها به‌طور پرتکرار دیده می‌شود. این بررسی به شفاف‌سازی استراتژی سرمایه‌گذاری صندوق‌های اهرمی کمک می‌کند و برای تحلیلگران، سرمایه‌گذاران و فعالان بازار، حاوی نکات مهمی است.

صندوق‌های درآمد ثابت بورس در این روز بازگشایی پس از شروع جنگ، با آرامش نسبی و مدیریت مناسب تقاضای خروج سرمایه‌گذاران حقیقی سپری شد.