صندوق‌های اهرمی در ایران؛ فرصتی جذاب یا تهدیدی سیستماتیک برای بورس؟
به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، صندوق‌های اهرمی به‌عنوان یکی از ابزارهای جذاب بازار سرمایه در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته‌اند و توانسته‌اند در روندهای بزرگ بازار سودهای قابل‌توجهی نصیب معامله‌گران کنند. با این حال، همزمان با افت بیش از ۲۰ درصدی شاخص کل بورس و تحولات سیاسی اخیر، ریسک‌های بزرگی متوجه این صندوق‌ها شده است. آمارها نشان می‌دهد خالص ارزش دارایی صندوق‌های قابل معامله در بازار سهام ایران از مرز ۱۴۰ همت گذشته و صندوق‌های اهرمی با سهم بیش از ۴۰ درصد، حدود ۵۸ همت از این دارایی را به خود اختصاص داده‌اند؛ رقمی که در بازارهای توسعه‌یافته جهان کمتر از یک درصد است.
سهم غیرمعمول صندوق‌های اهرمی در ایران
در بازارهای آمریکا، کانادا و اروپا صندوق‌های اهرمی به دلیل ماهیت پرریسک تنها بخش بسیار کوچکی از کل صنعت صندوق‌ها را تشکیل می‌دهند. اما در ایران، ترکیبی از تورم بالا، محدودیت گزینه‌های سرمایه‌گذاری و تمایل به بازده سریع باعث شده سهم این صندوق‌ها به شکلی غیرمعمول افزایش یابد. این شرایط زنگ خطر بزرگی را برای بورس تهران به صدا درآورده است.
عوامل شتاب رشد صندوق‌های اهرمی
نبود ابزارهای متنوع سرمایه‌گذاری و عمق کم بازار مشتقه از مهم‌ترین دلایل تمرکز سرمایه‌گذاران بر صندوق‌های اهرمی است. هرچند این صندوق‌ها از قراردادهای اختیار معامله استفاده می‌کنند، اما تنها یک صندوق از ۹ صندوق فعال، قراردادهای اختیار معامله پرحجم دارد. ارزش معاملات مشتقه در ایران نیز نسبت به ارزش کل بازار سهام ناچیز است. علاوه بر این، نظارت محدود و صدور پی‌درپی مجوز صندوق‌های اهرمی بدون برنامه‌ریزی بلندمدت، زمینه‌ساز رشد شتابان و بی‌رویه این ابزار شده است.
شورای عالی بورس در بن‌بست تضاد منافع/ ضرورت بازنگری در قانون بازار سرمایه
تأکید وزیر صمت بر ترخیص خودروهای وارداتی با تعرفه ۱۴۰۴
خطرات سیستمی و اثرگذاری بر کل بازار
سهم بالای صندوق‌های اهرمی به معنای وابستگی بیشتر نوسانات آنها به شاخص کل بورس است. افت شدید ارزش این صندوق‌ها می‌تواند فشار فروش گسترده‌ای را به کل بازار تحمیل کند. تجربه سال‌های گذشته نشان داده در مواقع بحران، صندوق‌های اهرمی برای کنترل حباب‌ها ناچار به کوچک‌کردن واحدهای اهرمی و کاهش اندازه صندوق می‌شوند که خود عاملی برای افزایش فشار فروش است.
پیامدهای سیاستگذاری نادرست
صدور مجوزهای متعدد برای صندوق‌های اهرمی در شرایطی که ارزش دلاری بازار سهام کاهش یافته، قدرت کنترل بخش بزرگی از بازار را در اختیار چند صندوق خاص قرار داده است. این تمرکز قدرت، در صورت نبود برنامه‌ریزی برای متناسب‌سازی سهم صندوق‌ها، می‌تواند نقدشوندگی بازار را به خطر بیندازد و اعتماد سرمایه‌گذاران به ابزارهای نوین را کاهش دهد؛ مشابه اتفاقی که پیش‌تر در بازار مشتقه با تصمیمات ناگهانی سیاستگذاران رخ داد.
راهکارهای مدیریت ریسک صندوق‌های اهرمی
تجربه جهانی نشان می‌دهد که مدیریت دقیق اهرم، توسعه ابزارهای پوشش ریسک و آموزش سرمایه‌گذاران، کلید استفاده پایدار از صندوق‌های اهرمی است. در کنار این اقدامات، کنترل تورم و ایجاد ثبات اقتصادی در سطح کلان می‌تواند نوسانات غیراستاندارد را کاهش داده و شرایطی فراهم کند که ابزارهای نوین مالی بدون ایجاد تهدید برای پایداری بازار به کار گرفته شوند.
