تکمیل زنجیره ارزش؛ راه‌حل صنعت پتروشیمی برای عبور از بحران کمبود خوراک

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، کمبود خوراک پتروشیمی به‌ویژه با توجه به کمبود ۳۰۰ میلیون مترمکعبی گاز در کشور طی سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های اساسی صنعت نفت و گاز ایران تبدیل شده است. بسیاری از ظرفیت‌های موجود در صنعت پتروشیمی به دلیل همین کمبود بلااستفاده مانده و سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در بخش بالادستی و میان‌دستی با انتقادهای جدی مواجه شده‌اند.

تکمیل زنجیره ارزش؛ راهکار کاهش فشار خوراک

حسن عباس‌زاده، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز تأکید کرد: زمانی که توسعه به جای خوراک‌های بالادستی از طریق خوراک‌های میان‌دستی دنبال شود، علاوه بر شکل‌گیری صنایع پایین‌دستی، چالش کمبود خوراک نیز تشدید نخواهد شد. به گفته او، توجه به زنجیره ارزش پتروشیمی به‌معنای استفاده بهینه از منابع موجود و جلوگیری از اتلاف ظرفیت در بخش‌هایی است که به دلیل محدودیت خوراک نمی‌توانند به بهره‌برداری کامل برسند.

انتقادات به مدل فعلی توسعه پتروشیمی

یکی از انتقادهای اصلی به پتروشیمی‌ها این است که ارزش افزوده بالایی تولید نمی‌کنند. این واحدها عمدتاً خوراک گازی را دریافت کرده و با ایجاد ارزش افزوده اندک، سودهای کلان به دست می‌آورند. این در حالی است که ظرفیت‌سازی‌های فراوانی در صنایع بالادستی و میان‌دستی بدون پشتوانه کافی از خوراک انجام شده که نه‌تنها بهره‌وری لازم را ندارد بلکه فشار مضاعفی بر منابع محدود گاز کشور وارد می‌کند.

تمرکز بر صنایع پایین‌دستی و افزایش ارزش افزوده

حرکت به سمت تکمیل زنجیره ارزش و توسعه صنایع پایین‌دستی می‌تواند به‌طور هم‌زمان چند هدف کلیدی را محقق کند: نخست، ایجاد ارزش افزوده بالاتر از همان منابع محدود خوراک؛ دوم، کاهش نیاز به خوراک گازی جدید؛ و سوم، ایجاد اشتغال پایدار در بخش‌های متنوع صنعت پتروشیمی. عباس‌زاده تأکید کرد این تغییر رویکرد به‌معنای ریل‌گذاری جدید در توسعه پتروشیمی است؛ ریل‌گذاری‌ای که می‌تواند از تمرکز بر خام‌فروشی یا تولید محصولات با ارزش افزوده پایین جلوگیری کرده و زمینه‌ساز توسعه پایدارتر شود.

کمبود گاز در کشور واقعیتی است که امکان توسعه گسترده صنایع بالادستی پتروشیمی را محدود کرده است. در چنین شرایطی، تکمیل زنجیره ارزش و توسعه صنایع پایین‌دستی نه‌تنها پاسخی به بحران خوراک است بلکه مسیری برای افزایش بهره‌وری و خلق ارزش افزوده بیشتر محسوب می‌شود. آینده صنعت پتروشیمی ایران در گرو آن است که توسعه از مسیر خوراک‌های میان‌دستی و زنجیره ارزش دنبال شود، نه صرفاً با تکیه بر گاز طبیعی و خوراک‌های بالادستی.