خودرو دیگر کالای سرمایه‌ای نیست؛ تحلیل رکود و نوسان در بازار خودرو

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، بازار خودروی ایران در نقطه‌ای حساس قرار گرفته است؛ جایی که نوسانات نرخ ارز، محدودیت‌های وارداتی و کاهش قدرت خرید مردم به‌صورت هم‌زمان مسیر این صنعت را دشوار کرده‌اند. جهش‌های مقطعی دلار باعث افزایش انتظارات تورمی در بازار شده، اما کارشناسان می‌گویند اثر واقعی نرخ ارز بر قیمت خودرو هنوز به‌طور کامل نمایان نشده است.

دلار هنوز بر قیمت قطعات اثر نگذاشته است

یوسف کاووسی، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با روزنامه «ایران» تأکید می‌کند که جهش اخیر نرخ دلار هنوز تأثیری فوری بر قیمت خودروها نداشته است. او توضیح می‌دهد که خودروسازان همچنان از قطعات واردشده در دوره‌های پیشین استفاده می‌کنند و خریدهای جدید با نرخ ارز فعلی انجام نشده است. از این رو، اثر افزایش نرخ ارز در کوتاه‌مدت محسوس نخواهد بود و بیشتر در ماه‌های آینده بر قیمت‌ها نمایان می‌شود.

گذار خودرو از کالای سرمایه‌ای به کالای مصرفی

بازار خودرو که در سال‌های گذشته به‌عنوان یکی از پناهگاه‌های سرمایه‌ای در دوران تورم شناخته می‌شد، اکنون جای خود را به بازارهای طلا و ارز داده است. کاووسی معتقد است خودرو دیگر کالای سرمایه‌ای نیست و خریداران به‌دلیل کاهش قدرت خرید، تمایل سابق برای نگهداری خودرو به‌عنوان دارایی سرمایه‌ای را از دست داده‌اند. او می‌گوید: «در شرایط فعلی، خودرو و ملک نقش سرمایه‌ای خود را از دست داده‌اند و خریداران تنها برای رفع نیاز مصرفی اقدام به خرید می‌کنند.»

افزایش قیمت‌های غیرمنطقی و کاهش قدرت خرید مردم

این کارشناس به زیان انباشته شرکت‌های خودروساز اشاره می‌کند و می‌گوید برخی از آن‌ها افزایش نرخ ارز را بهانه‌ای برای بالا بردن قیمت‌ها قرار داده‌اند. به گفته او، در روزهای اخیر قیمت برخی خودروها ۱۰ تا ۱۲ درصد افزایش یافته است، در حالی که درآمد مردم تغییری نکرده و خریداران چنین افزایشی را منطقی نمی‌دانند. او تأکید می‌کند: «برای مصرف‌کننده طبیعی نیست که برای یک پراید ۵۰۰ میلیون تومان پرداخت کند؛ به همین دلیل، قیمت خودرو در بازار آزاد در مواردی کمتر از قیمت کارخانه است.»

واردات خودرو؛ کلید آرامش و تعادل بازار

کارشناسان اقتصادی معتقدند افزایش واردات می‌تواند مهم‌ترین عامل کنترل قیمت‌ها در بازار خودرو باشد. دولت در ماه‌های اخیر با تدوین تعرفه‌های پلکانی تلاش کرده تعادلی میان حمایت از تولید داخلی و رقابت‌پذیری بازار ایجاد کند. با این حال، کاووسی می‌گوید محدودیت‌های ارزی بانک مرکزی باعث شده واردات با کندی پیش برود و بازار خودروهای وارداتی همچنان کوچک و غیررقابتی بماند. به اعتقاد او، اگر مسیر واردات هموار شود و رقابت واقعی شکل بگیرد، قیمت خودرو به‌طور طبیعی کاهش می‌یابد.

رکود و کاهش تقاضا در بازار خودرو

در حال حاضر بازار خودرو در رکود عمیقی قرار دارد. فروشندگان زیادند اما خریداران اندک. کاووسی می‌گوید: «افزایش قیمت‌ها در حالی رخ داده که درآمد خانوارها رشد نکرده است؛ در نتیجه تقاضای واقعی کاهش یافته و تنها افراد دارای نیاز ضروری وارد بازار می‌شوند.» او با اشاره به تجربه ممنوعیت واردات خودرو طی پنج سال گذشته می‌افزاید: «در آن دوره، انحصار موجب جهش شدید قیمت‌ها شد. اکنون اگر واردات تسهیل و ارز لازم تخصیص یابد، می‌توان امیدوار بود خودروهای مانده در گمرک وارد بازار شده و تعادل نسبی ایجاد شود.»

واردات سد کنترل قیمت خودرو

با وجود این، وابستگی ساختاری صنعت خودرو به واردات قطعات همچنان پابرجاست. از موتور و گیربکس تا سیستم‌های الکترونیکی، بسیاری از قطعات خودرو با ارز خارجی تأمین می‌شود و این موضوع باعث می‌شود افزایش نرخ دلار دیر یا زود به قیمت نهایی خودرو سرایت کند. حسن حسن‌خانی، کارشناس اقتصادی، در این‌باره می‌گوید: «ساختار صنعت خودروی ایران به‌شدت واردات‌محور است و هر جهش ارزی از چهار مسیر اصلی بر قیمت اثر می‌گذارد: افزایش قیمت خودروهای وارداتی، افزایش هزینه تولید خودروهای داخلی، اثر آبشاری قیمت‌ها در بازار، و تأثیر انتظارات ارزی در بازار خودروهای دست‌دوم.»

نقش بازار خودروهای دست‌ دوم در نوسانات قیمت

به گفته حسن‌خانی، حدود ۴ میلیون خودروی دست‌ دوم هر سال در بازار معامله می‌شود و این بخش نقشی کلیدی در تعیین قیمت کلی بازار دارد. نوسانات نرخ ارز به‌طور مستقیم بر این بازار اثر می‌گذارد؛ چرا که افزایش انتظارات ارزی، به رشد سریع قیمت خودروهای کارکرده منجر می‌شود. در ادامه، این افزایش قیمت به سایر بخش‌های بازار منتقل شده و موجب بالا رفتن عمومی سطح قیمت‌ها می‌شود.

تعادل شکننده و چشم‌انتظاری برای تصمیم مجلس

اکنون بازار خودرو میان دو نیروی متضاد گرفتار است: از یک سو، محدودیت‌های وارداتی و فشار ارزی به تولیدکنندگان اجازه افزایش قیمت داده و از سوی دیگر، کاهش شدید قدرت خرید مصرف‌کنندگان موجب رکود تقاضا شده است. کارشناسان می‌گویند جهش‌های اخیر بیشتر ریشه روانی دارد و در صورت اجرای سیاست‌های شفاف ارزی و تسهیل واردات، بازار به‌تدریج به تعادل بازخواهد گشت. در حال حاضر، بازار خودرو در انتظار تأیید تعرفه پلکانی واردات از سوی رئیس مجلس است؛ اقدامی که می‌تواند گام مهمی در مسیر بازگشت آرامش و رقابت به این بازار باشد.