روندهای بورس و طلا چقدر همبستگی دارند؟

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، با گسترش ابزارهای مالی در بازار سرمایه از جمله صندوق‌های طلا، اهمیت مدیریت ریسک در شرایط پرنوسان داخلی و جهانی بیش از پیش احساس می‌شود. کارشناسان بر این باورند که در فضای فعلی اقتصاد ایران، حضور هم‌زمان سهام و طلا در سبد سرمایه‌گذاری می‌تواند یکی از مؤثرترین راهکارها برای حفظ ارزش دارایی و کنترل نوسان باشد.

همبستگی داینامیک طلا و بورس

بررسی آماری همبستگی میان بازدهی صندوق طلای عیار و شاخص کل بورس از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که رابطه این دو دارایی در اقتصاد ایران ثابت نیست و با گذشت زمان تغییر می‌کند. در دوره‌های کوتاه‌مدت، همبستگی مثبت و نسبتا بالایی بین آنها وجود دارد، اما در افق‌های میان‌مدت و بلندمدت این رابطه به سمت صفر یا حتی مقادیر منفی میل می‌کند. این رفتار متغیر نشان می‌دهد طلا و سهام در ایران نه رقیب مستقیم یکدیگرند و نه هم‌پیمان کامل، بلکه دو دارایی مکمل‌اند که می‌توانند تعادل ریسک را در پرتفوی سرمایه‌گذاران برقرار کنند.

رفتار متناقض در افق‌های زمانی متفاوت

نمودار همبستگی میان بازدهی روزانه طلا و بورس که بر اساس داده‌های لگاریتمی محاسبه شده، نشان می‌دهد در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت (۱ تا ۶ ماهه) نوسانات شدیدتر است. همبستگی در این بازه‌ها بارها از مثبت به منفی تغییر جهت داده و در محدوده مثبت ۰.۶ تا منفی ۰.۶ در نوسان بوده است. چنین رفتار پرنوسانی معمولا تحت‌تاثیر متغیرهای لحظه‌ای مانند تغییر نرخ ارز، تصمیم‌های سیاستی ناگهانی یا تحولات سیاسی و ژئوپلیتیک شکل می‌گیرد.

در مقابل، در افق‌های شش‌ماهه و سالانه همبستگی آرام‌تر و پایدارتر است و اغلب بین صفر تا ۰.۴ در نوسان قرار دارد. این داده‌ها نشان می‌دهد در میان‌مدت، طلا و بورس تا حدودی هم‌جهت عمل می‌کنند اما در بلندمدت (دوره‌های پنج‌ساله) این همبستگی به تدریج به صفر یا حتی منفی می‌رسد. به بیان دیگر، رابطه ساختاری میان این دو بازار در بلندمدت تضعیف یا معکوس می‌شود.

دوره‌های هم‌جهتی موقت

در سال‌های ۱۳۹۸ تا نیمه ۱۳۹۹، با جهش ارزی و رشد انتظارات تورمی، هر دو بازار طلا و بورس شاهد رشد شدید بودند. در این دوره، ورود نقدینگی گسترده به بورس و افزایش نرخ دلار باعث شد همبستگی دو بازار به‌صورت موقت به بیش از ۰.۶ برسد. اما از نیمه دوم سال ۱۳۹۹، با ریزش سنگین شاخص کل و تداوم رشد بهای طلا، مسیر دو بازار از هم جدا شد و همبستگی کوتاه‌مدت و شش‌ماهه به نواحی منفی سقوط کرد.

در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نیز هم‌زمان با سیاست‌های ارزی جدید دولت، دوره‌هایی از هم‌جهتی نسبی میان طلا و بورس مشاهده شد، اما روند کلی همبستگی در افق‌های بلندمدت نزولی باقی ماند.

ریشه اقتصادی رابطه طلا و بورس

بورس و طلا از دو منطق اقتصادی متفاوت پیروی می‌کنند. بورس نماینده رشد واقعی اقتصاد و سودآوری شرکت‌هاست، در حالی که طلا بیشتر به عنوان دارایی امن در برابر تورم و کاهش ارزش پول ملی عمل می‌کند. در دوران رونق اقتصادی و رشد تولید، بورس بازدهی بالاتری دارد و همبستگی با طلا کاهش می‌یابد. اما در دوره‌های رکود یا نااطمینانی سیاسی و ارزی، سرمایه‌گذاران از سهام به طلا پناه می‌برند و رابطه دو بازار معکوس می‌شود.

راهبرد کاهش ریسک با ترکیب طلا و سهام

نتایج آماری نشان می‌دهد همبستگی پنج‌ساله طلا و بورس در ایران نزدیک به صفر یا منفی است؛ به این معنا که عملکرد یکی از این دو دارایی تأثیر مستقیمی بر دیگری ندارد. بنابراین، ترکیب این دو در پرتفوی سرمایه‌گذاران می‌تواند موجب کاهش نوسان کل و ثبات بیشتر بازدهی شود. در واقع، زمانی که بازار سهام رشد می‌کند، سود حاصل از سهام بخش مهمی از بازدهی را تامین می‌کند و در زمان افت بازار، رشد قیمت طلا می‌تواند بخشی از زیان را جبران کند.

نقش سیاست‌های اقتصادی در تغییر همبستگی

رفتار ناپایدار همبستگی طلا و بورس را می‌توان انعکاسی از بی‌ثباتی سیاست‌های ارزی و پولی کشور دانست. در اقتصادهای باثبات، همبستگی بلندمدت میان سهام و طلا معمولا منفی و پایدار است، اما در ایران، تغییر مکرر سیاست‌های اقتصادی موجب می‌شود سرمایه‌ها بارها بین این دو بازار جابه‌جا شوند.

داده‌های هفت‌ساله نشان می‌دهد که در کوتاه‌مدت، رابطه میان طلا و بورس اغلب مثبت و نوسانی است، در میان‌مدت به سمت ثبات حرکت می‌کند و در بلندمدت تقریبا به صفر می‌رسد. بر این اساس، سرمایه‌گذاران می‌توانند با ترکیب هوشمندانه طلا و سهام، نوسانات پرتفوی خود را کنترل کرده و بازدهی بلندمدت پایدارتری کسب کنند.

در شرایط کنونی که نااطمینانی‌های اقتصادی و ژئوپلیتیک همچنان بالاست، نقش طلا در پرتفوی سرمایه‌گذاران بیش از گذشته پررنگ شده است. با این حال، کارشناسان تاکید دارند وزن هر دارایی در سبد باید بر اساس ارزش‌گذاری، افق زمانی و سطح ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار تنظیم شود تا ضمن کاهش ریسک، بازدهی مورد انتظار نیز حفظ شود.