الگوی سرمایه گذاری تغییر کرد؛ چرخش پول ها به سمت طلا

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، بررسی رفتار بازارهای مالی از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا امروز نشان می‌دهد ساختار بازدهی در اقتصاد ایران دچار تغییرات اساسی شده و برخلاف انتظار اولیه بسیاری از سرمایه‌گذاران، بازار طلا و ابزارهای مبتنی بر آن به محور اصلی کسب سود تبدیل شده است. در سال‌هایی که اقتصاد با موج‌های پی‌درپی نااطمینانی، نوسانات ارزی و تغییرات سیاستی مواجه بوده، ریسک‌گریزی سرمایه‌گذاران افزایش یافته و انتخاب‌ها به سمت دارایی‌های امن‌تر متمایل شده است.

ردپای تغییر الگوی سرمایه‌گذاری در عملکرد بازار طلا

در این دوره، صندوق‌های مبتنی بر طلا بالاترین بازدهی را ثبت کرده‌اند. رشد ۹۵۴ درصدی این صندوق‌ها اندکی بالاتر از سکه امامی با ۹۵۲ درصد رشد بوده است؛ اختلافی که ماهیت مشابه این دو ابزار را تایید می‌کند. پرتفوی صندوق‌های طلا به طور عمده شامل گواهی‌های سکه و شمش است و همین ترکیب باعث همگرایی رفتاری صندوق‌ها با بازار فیزیکی شده است.

با وجود این همسویی، نکته قابل توجه این است که صندوق‌های طلا توانسته‌اند بازدهی بیشتری نسبت به سکه و طلای ۱۸ عیار ارائه کنند. رشد ۹۴۵ درصدی طلای ۱۸ عیار اگرچه بسیار چشمگیر است، اما همچنان پشت سر صندوق‌ها قرار می‌گیرد. این اختلاف نشان می‌دهد عمق بیشتر بازار مالی و امکان آربیتراژ در صندوق‌ها توانسته کارایی انتقال قیمت را نسبت به بازار فیزیکی افزایش دهد. سرمایه‌گذارانی که این ابزارها را انتخاب کرده‌اند، بدون تحمل ریسک نگهداری فیزیکی طلا، سودی بالاتر از بازار سنتی کسب کرده‌اند.

نقش اونس جهانی و دلار در جهش قیمت طلا

همزمان با تحولات داخلی، محرک‌های جهانی و ارزی نیز نقشی تعیین‌کننده در رشد قیمت طلا در ایران داشته‌اند. بهای اونس جهانی در این سال‌ها ۱۳۴ درصد افزایش یافته و نرخ دلار آزاد نیز با جهش ۳۷۵ درصدی همراه بوده است. ترکیب این دو عامل باعث شده اثر تقویتی نرخ ارز بر قیمت داخلی طلا با سرعت بیشتری خود را نشان دهد. در نتیجه، دارایی‌های مبتنی بر طلا به طبیعی‌ترین مقصد سرمایه‌گذاری تبدیل شده‌اند؛ به‌ویژه برای خانوارهایی که کاهش ارزش پول ملی را بارها تجربه کرده‌اند.

جایگاه ضعیف بورس در مقایسه با دیگر بازارها

در مقابل رشد چشمگیر طلا، بورس تهران در قعر جدول بازدهی قرار گرفته است. از ابتدای سال ۱۴۰۰، شاخص کل تنها ۱۳۸ درصد افزایش داشته که در برابر رشد چند صد درصدی بازار طلا بسیار محدود است. شاخص هم‌وزن با ۱۰۶ درصد رشد حتی عملکرد ضعیف‌تری را ثبت کرده است. در فرابورس نیز شاخص کل طی این دوره فقط ۵۵ درصد افزایش داشته و این ارقام نشان‌دهنده شدت رکود در بخش مهمی از بازار سرمایه است.

دو عامل اصلی این عقب‌ماندگی قابل شناسایی است. نخست، جهش فراتر از ظرفیت بازار در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ که با ورود بی‌سابقه نقدینگی حقیقی، فضای خوش‌بینانه و حمایت‌های رسانه‌ای همراه بود و در نهایت به حباب قیمتی منجر شد. تخلیه این حباب در نیمه دوم ۱۳۹۹ و تداوم آن در سال ۱۴۰۰ بازدهی سال‌های پس از آن را محدود کرد. دوم، تشدید ریسک‌های سیستماتیک اقتصادی و سیاسی شامل تحریم‌ها، نااطمینانی سیاست‌های اقتصادی و تغییرات بودجه‌ای و مالیاتی که پایدار بودن رشد در بازار سهام را تحت تاثیر قرار داد.

خلاء آماری در بازار مسکن و اثر آن بر تحلیل بازدهی

با توقف انتشار گزارش‌های رسمی قیمت مسکن از سوی بانک مرکزی، امکان مقایسه بازدهی واقعی این بازار با سایر بازارها از بین رفته است. این خلاء آماری، ارزیابی رفتار سرمایه‌گذاران را دشوار کرده و می‌تواند زمینه‌ساز برداشت‌های نادرست و تصمیم‌های اشتباه در بازار شود. مسکن همواره یکی از کانال‌های مهم سرمایه‌گذاری در ایران بوده و حذف آن از محاسبات تصویر کاملی از ساختار بازدهی ارائه نمی‌دهد.

چرخش قطب بازدهی به سمت دارایی‌های امن

مجموع داده‌ها نشان می‌دهد مرکز ثقل بازدهی در سال‌های اخیر به طور کامل به سمت طلا و ابزارهای مبتنی بر آن منتقل شده است. افزایش نااطمینانی اقتصادی و بی‌اعتمادی نسبت به آینده بازار سهام باعث شده سرمایه‌گذاران خرد دارایی‌های امن را ترجیح دهند. صندوق‌های طلا نیز با ترکیب نقدشوندگی بالا، معامله آسان و کارایی مناسب، موفق شده‌اند جایگاه خود را در سبد دارایی خانوار تثبیت کنند.

بازار سهام برای بازگشت به مسیر رشد پایدار نیازمند کاهش ریسک‌های سیستماتیک، ثبات سیاستگذاری و ترمیم اعتماد عمومی است. تجربه این سال‌ها نشان می‌دهد در فضایی که اقتصاد با موج‌های نااطمینانی مواجه است، دارایی‌های امن مانند طلا سریع‌تر مورد توجه قرار می‌گیرند و دیگر بازارها را پشت سر می‌گذارند. آینده بورس در گرو ایجاد فضایی قابل پیش‌بینی و کاهش تنش‌های اقتصادی و سیاسی است.