کوچ کارآفرینان و بنگاه‌ها؛ زنگ خطری جدی برای اقتصاد ایران

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، مهاجرت نیروی کار متخصص سال‌هاست به یک روند عادی تبدیل شده اما امروز اقتصاد ایران با موج تازه‌ای روبه‌رو است؛ موجی که این بار کارآفرینان و صاحبان بنگاه‌ها را هدف قرار داده است. بسیاری از فعالان اقتصادی به جای تحمل تغییرات پی‌درپی قوانین، مشکلات ناشی از تحریم‌ها و دشواری دسترسی به فناوری، ترجیح می‌دهند کسب‌وکار خود را به محیط‌هایی با ثبات بیشتر در خارج از کشور منتقل کنند. نتیجه این روند، از دست رفتن بنگاه‌های مولد و کاهش فرصت‌های شغلی تثبیت‌شده در داخل است.

بوروکراسی سنگین و بی‌ثباتی تصمیم‌ها

کارآفرینانی که همچنان با وجود مشکلات در کشور مانده‌اند، از فرآیندهای پیچیده اداری، بی‌ثباتی در سیاستگذاری و محدودیت‌های زیرساختی گلایه دارند. بسیاری از آنها برای دریافت یک مجوز ساده ناچارند از ده‌ها نهاد عبور کنند و این مسیر طولانی، امکان هرگونه برنامه‌ریزی بلندمدت را از بین می‌برد. در کنار این وضع، قطعی‌های مکرر برق و گاز، نبود امنیت سرمایه و مدیریت ناپایدار اقتصادی، احساس مفید بودن را که مهم‌ترین انگیزه تولید است، تحت فشار قرار داده است.

رقابت جهانی و جذابیت کشورهایی مانند ترکیه و امارات

گزارش‌ها نشان می‌دهد مقصد اصلی مهاجرت کارآفرینان، کشورهایی است که فضای رقابتی، فرآیندهای اداری کوتاه و دسترسی ساده به بازارهای جهانی را فراهم کرده‌اند. در چنین کشورهایی صدور مجوز تنها چند روز زمان می‌برد و تولیدکننده قادر است در محیطی رقابتی، کالا با استانداردهای بین‌المللی عرضه کند. ایران در شاخص سهولت کسب‌وکار رتبه ۱۲۷ را دارد و همین اختلاف، انگیزه مهاجرت را تقویت می‌کند.

فشار تحریم‌ها و محدودیت دسترسی به فناوری

تحریم‌ها نیز به عنوان یک عامل مکمل، مسیر ارتباط با شرکت‌های بین‌المللی و تامین فناوری‌های روز را دشوار کرده است. فعالان اقتصادی برای تامین قطعات و تجهیزات تخصصی مجبور به استفاده از واسطه‌ها هستند و محدودیت‌های مالی نیز این فرآیند را پرهزینه و پیچیده کرده است. این وضعیت برای کسب‌وکارهای فناورانه و حوزه‌های پیشرفته، ریسک فعالیت در ایران را به شدت بالا برده است.

تاثیر خروج کارآفرینان بر اشتغال

مهاجرت هر کارآفرین، به معنای از دست رفتن فرصت‌های شغلی است. حتی یک کارگاه کوچک می‌تواند چند نفر را به کار گیرد و خروج چنین بنگاه‌هایی، در مجموع به افزایش نرخ بیکاری دامن می‌زند. در مواردی که کسب‌وکارها فعالیت تولیدی خود را به خارج منتقل کرده‌اند، تعدیل نیرو به مرز ۵۰ درصد رسیده است.

چالش‌های مدیریتی و نبود چشم‌انداز روشن

بخش مهمی از دلایل مهاجرت کارآفرینان به مسائل مدیریتی برمی‌گردد. بسیاری از فعالان اقتصادی معتقدند کیفیت مدیریت در سازمان‌های دولتی و شبه‌دولتی کاهش یافته و جایگاه مهارت و شایستگی به ملاحظات سیاسی واگذار شده است. تغییرات متعدد مدیریتی، نبود اولویت‌بندی صحیح و گسترش فضای رانتی، امکان رقابت سالم را محدود کرده و انگیزه تولید را از بین می‌برد.

بوروکراسی هزینه‌ساز و بخشنامه‌های خلق‌الساعه

فعالان صنعتی می‌گویند بخش بزرگی از انرژی بنگاه‌ها صرف عبور از بوروکراسی پیچیده در حوزه‌هایی مانند گمرک، بانک و امور مالیاتی می‌شود. حجم بخشنامه‌ها به شکلی افزایش یافته که هزینه سربار تولید بالا رفته و عدم ثبات مقررات، فعالیت اقتصادی را غیرقابل پیش‌بینی کرده است.

امنیت سرمایه؛ حلقه مفقوده تولید در ایران

کارآفرینانی که مهاجرت کرده‌اند، امنیت سرمایه و آرامش محیط اقتصادی را مهم‌ترین دلیل تصمیم خود معرفی می‌کنند. نوسانات شدید نرخ ارز، نبود چشم‌انداز مشخص و ریسک بالای سرمایه‌گذاری باعث شده فعالیت اقتصادی در ایران به یک تصمیم پرریسک شبیه شود. در حالی که در بسیاری از کشورها، تولیدکننده در محیطی کم‌ریسک و قابل پیش‌بینی فعالیت می‌کند.

راهکارهایی برای جلوگیری از مهاجرت کارآفرینان

بر اساس دیدگاه فعالان اقتصادی، مهم‌ترین اقدام برای جلوگیری از خروج کارآفرینان، اصلاح ساختاری در فضای کسب‌وکار است. ثبات در تصمیم‌گیری، بهبود روابط خارجی، کاهش بوروکراسی و فراهم کردن دسترسی به فناوری‌های جدید می‌تواند زمینه بازگشت بخشی از کارآفرینان را فراهم کند. ایجاد روابط دیپلماتیک پایدار و حرکت در چارچوب قواعد اقتصادی جهانی، از جمله اقداماتی است که کشورهای منطقه مانند امارات و عربستان از طریق آن توانسته‌اند سرمایه و فناوری جذب کنند.