افزایش قیمت روغن خوراکی؛ بازار ملتهب پس از حذف ارز ترجیحی

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، بازار روغن خوراکی در دی‌ماه ۱۴۰۴ با شرایطی ملتهب و نگران‌کننده روبه‌رو شده است؛ شرایطی که با کمبود عرضه، فروش محدود، تخلفات توزیعی و افزایش تدریجی قیمت‌ها همراه بوده و روغن را بار دیگر به یکی از پرحاشیه‌ترین اقلام سبد معیشت خانوار تبدیل کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این وضعیت بیش از آنکه ناشی از کاهش واقعی تولید باشد، به رفتار تولیدکنندگان، عرضه قطره‌چکانی و اثرات باقی‌مانده حذف ارز ترجیحی بازمی‌گردد.

کمبود روغن در بازار؛ عرضه محدود در برابر تقاضای ثابت

در هفته‌های اخیر، دسترسی به روغن مایع و جامد در بسیاری از فروشگاه‌ها با دشواری همراه شده است. مشاهدات میدانی حاکی از آن است که بسیاری از خرده‌فروشی‌ها روغن را به‌صورت سهمیه‌ای عرضه می‌کنند یا فروش آن را مشروط به خرید اقلام دیگر قرار داده‌اند. فروشندگان دلیل این وضعیت را کاهش شدید سهمیه دریافتی عنوان می‌کنند؛ موضوعی که باعث شده عرضه آزاد روغن عملاً از بازار حذف شود.

کاهش عامدانه عرضه؛ عامل اصلی التهاب بازار

فعالان صنفی معتقدند بخش قابل‌توجهی از کمبود روغن، واقعی نیست. به گفته آنها، برخی تولیدکنندگان بزرگ در ماه‌های اخیر عرضه محصولات خود را کاهش داده‌اند تا زمینه برای افزایش قیمت‌ها فراهم شود. از آنجا که روغن خوراکی کالایی ضروری و غیرقابل حذف از سبد مصرفی خانوار است، هرگونه کاهش عرضه به‌سرعت به التهاب قیمتی و تشدید نگرانی مصرف‌کنندگان منجر می‌شود.

فروش پشت‌فاکتوری؛ تخلفی که بازار را قفل کرده است

یکی از پدیده‌های پررنگ بازار روغن در دی‌ماه ۱۴۰۴، افزایش فروش‌های موسوم به پشت‌فاکتوری است. در این شیوه، روغن تنها در صورتی به خرده‌فروش یا بنکدار تحویل داده می‌شود که اقلام دیگر با قیمت بالاتر یا خارج از فاکتور رسمی خریداری شود. این رویه نه‌تنها هزینه نهایی مصرف‌کننده را افزایش می‌دهد، بلکه شفافیت بازار را نیز به‌شدت کاهش داده و دسترسی عمومی به روغن را محدودتر کرده است.

افزایش قیمت روغن؛ فشار مضاعف بر سبد معیشت

بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد قیمت روغن خوراکی در دی‌ماه ۱۴۰۴ نسبت به ماه‌های گذشته رشد محسوسی داشته است. روغن مایع ۹۰۰ گرمی بسته به برند، بین حدود ۸۵ تا ۱۱۰ هزار تومان در خرده‌فروشی‌ها عرضه می‌شود و قیمت روغن مایع ۱.۵ لیتری به بازه ۱۴۰ تا ۱۸۰ هزار تومان رسیده است. در بخش روغن‌های جامد، قیمت‌ها حتی بالاتر بوده و روغن جامد ۴ کیلویی در محدوده ۴۵۰ تا ۵۵۰ هزار تومان معامله می‌شود؛ آن هم در شرایطی که عرضه این محصولات ناپیوسته و محدود است.

حذف ارز ترجیحی؛ ریشه ساختاری بحران روغن

حذف ارز ترجیحی از کالاهای اساسی، از جمله روغن خوراکی، نقش مهمی در وضعیت فعلی بازار داشته است. پس از اجرای این سیاست، هزینه تأمین مواد اولیه مانند روغن خام و دانه‌های روغنی افزایش یافت و قیمت تمام‌شده تولید بالا رفت. اگرچه دولت وعده پرداخت یارانه‌های جبرانی را مطرح کرد، اما شواهد بازار نشان می‌دهد این اقدام نتوانسته مانع افزایش قیمت و شکل‌گیری رفتارهای سوداگرانه شود و ضعف نظارت، بحران را تشدید کرده است.

آینده بازار روغن؛ نیازمند نظارت و اصلاح سیاست‌ها

بازار روغن خوراکی در دی‌ماه ۱۴۰۴ با ترکیبی از کمبود مصنوعی، عرضه قطره‌چکانی، فروش پشت‌فاکتوری و افزایش قیمت مواجه است. ادامه این روند می‌تواند فشار بیشتری بر معیشت خانوارها وارد کرده و اعتماد مصرف‌کنندگان به بازار کالاهای اساسی را کاهش دهد. به نظر می‌رسد کنترل این وضعیت، بدون نظارت جدی بر عملکرد تولیدکنندگان و بازنگری در سیاست‌های حمایتی پس از حذف ارز ترجیحی، امکان‌پذیر نخواهد بود.