چرا نااطمینانی سیاسی بازار ارز را ملتهب کرد؟

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، بازار ارز در روزهای اخیر شرایطی ملتهب را تجربه کرده و جهش‌های پی‌درپی قیمت دلار، فضای روانی بازار را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است. کارشناسان معتقدند بخش قابل توجهی از این نوسانات، بیش از آنکه ریشه در متغیرهای بنیادین داشته باشد، ناشی از انتظارات منفی و فضای نااطمینانی حاکم بر آینده اقتصاد و سیاست کشور است.
نقش عوامل روانی در جهش نرخ ارز
مرتضی اکبری کارشناس مسائل اقتصادی و مالی با اشاره به دلایل نوسانات اخیر بازار ارز تأکید می‌کند که سهم عوامل روانی در افزایش قیمت دلار بسیار بالاست. به گفته او، فشار تحریم‌ها، فعال شدن مکانیسم ماشه و تداوم نااطمینانی سیاسی، فضای ناامیدی نسبت به آینده ایجاد کرده که مستقیماً رفتار مردم و فعالان اقتصادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تاثیر تحریم‌ها و اخبار سیاسی بر انتظارات مردم
اکبری با بیان اینکه تحریم‌ها صرفاً اثر اقتصادی مستقیم ندارند، توضیح می‌دهد فشار روانی ناشی از اخبار تنش‌آلود منطقه‌ای و بین‌المللی، انتظارات مردم را تخریب می‌کند. او معتقد است جامعه ایران به دلیل ماهیت سیاسی خود، اخبار را با حساسیت بالا دنبال می‌کند و متأسفانه اخبار منفی، اثرگذاری بسیار بیشتری نسبت به اخبار مثبت بر بازار ارز دارد.
بی‌اعتمادی به سیاست‌گذاری و تشدید نااطمینانی
این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند تجربه بیش از ۱۵ سال تحریم باعث شده مردم نسبت به تصمیمات و وعده‌های مسئولان اعتماد کمتری داشته باشند. نبود برنامه‌های شفاف و اظهارنظرهای متناقض یا ناامیدکننده برخی مسئولان، به تشدید فضای روانی منفی و افزایش تقاضای احتیاطی در بازار ارز منجر شده است.
افزایش تقاضای ارز برای حفظ ارزش دارایی‌ها
به گفته اکبری، حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد افزایش تقاضا در بازار ارز ناشی از نااطمینانی نسبت به آینده و تلاش مردم برای حفظ ارزش دارایی‌هایشان است. در شرایط تورم مزمن و نبود افق روشن اقتصادی، بازارهایی مانند سهام، مسکن یا تولید برای عموم مردم جذابیت و نقدشوندگی کافی ندارند و همین موضوع سرمایه‌ها را به سمت دلار و طلا سوق داده است.
نقدشوندگی بالا؛ مزیت اصلی ارز و طلا
اکبری تأکید می‌کند نقدشوندگی بالای بازار ارز و طلا، این دو بازار را به مقصد اصلی سرمایه‌های خرد و متوسط تبدیل کرده است. امکان ورود و خروج سریع، باعث شده این بازارها بیش از سایر بخش‌ها تحت تأثیر هیجانات و فضای روانی قرار بگیرند.
ابهام در منابع ارزی و تشدید التهاب بازار
این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به نبود شفافیت در وضعیت درآمدهای ارزی کشور می‌گوید حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد التهاب بازار ارز ناشی از نامشخص بودن میزان واقعی منابع ارزی است. ابهام درباره میزان ورود ارز و توان پوشش نیازهای ارزی، خود به عاملی برای تحریک تقاضا تبدیل شده است.
اضافه برداشت از بانک مرکزی و اثر تورمی آن
اکبری با اشاره به برداشت بیش از ۴۰۰ هزار میلیارد تومانی از منابع بانک مرکزی پس از جنگ ۱۲ روزه، این اقدام را معادل خلق پول دانست. به گفته او، ورود پول بدون پشتوانه تولیدی به اقتصاد، اثر فزاینده بر نقدینگی دارد و زمانی که صرف هزینه‌های جاری می‌شود، نتیجه‌ای جز تشدید تورم و افزایش انتظارات تورمی نخواهد داشت.
شکاف تورم واقعی و تورم انتظاری
او توضیح می‌دهد حتی افزایش جزئی تورم واقعی، واکنش شدیدتری در رفتار مردم ایجاد می‌کند. این شکاف میان تورم واقعی و تورم انتظاری، باعث جهش ناگهانی تقاضا برای ارز و طلا می‌شود و بازار را وارد فاز هیجانی می‌کند.
اثر بازنگشتن ارز صادراتی بر بازار ارز
اکبری بازنگشتن بخشی از ارز صادراتی را یکی از عوامل تشدید التهاب بازار می‌داند و می‌گوید در شرایط بحرانی، هر سه نوع تقاضای ارزی شامل نیازهای اساسی، نیازهای غیررسمی و تقاضای سفته‌بازی به‌طور هم‌زمان افزایش پیدا می‌کند. تأخیر یا محدودیت در تأمین ارز از سوی بانک مرکزی، این پیام را به بازار می‌دهد که منابع ارزی کافی وجود ندارد.
اهمیت کاهش فاصله تخصیص و تأمین ارز
این کارشناس اقتصادی تأکید می‌کند کوتاه شدن فاصله زمانی بین تخصیص و تأمین ارز، به‌ویژه در تالار دوم، اثر روانی مثبتی بر بازار دارد. تأخیرهای طولانی، تقاضای احتیاطی و سفته‌بازی را تشدید می‌کند.
پیش‌فروش ارز و ابزارهای مالی ارزی
اکبری سیاست پیش‌فروش ارز برای شرکت‌های خوش‌حساب را اقدامی مؤثر در کاهش ریسک ارزی بنگاه‌ها می‌داند و می‌گوید این سیاست می‌تواند بخش مهمی از تقاضای هیجانی را حذف کند. او همچنین تأکید می‌کند ابزارهای مالی ارزی مانند صکوک و صندوق‌های ارزی زمانی کارآمد هستند که پشتوانه واقعی ارزی وجود داشته باشد.
نقش صندوق‌های ارزی در مدیریت بازار
به گفته اکبری، صندوق‌های پروژه ارزی و صندوق‌های مبتنی بر ارز این مزیت را دارند که به‌جای خروج ارز به‌صورت اسکناس، منابع را در چرخه مالی نگه می‌دارند و امکان مدیریت بهتر بازار را برای سیاست‌گذار فراهم می‌کنند.