۲۱ میلیون دوز واکسن گروه دارویی برکت امحا شد

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، پاندمی کووید-۱۹، یکی از بزرگترین چالش‌های سلامت جهانی در قرن اخیر بود که با بی‌نظمی، اتهام‌زنی و کتمان آغاز شد و به سرعت به هرج‌ومرج در بسیاری از نقاط جهان انجامید. از هجوم مردم به فروشگاه‌ها گرفته تا ممانعت مقامات کشورها از ترانزیت محصولات حیاتی، این بحران نشان داد که مقابله با چنین وضعیتی نیازمند همکاری جهانی است. امروزه، با گذشت مدت‌ها از پایان وضعیت پاندمی، اخبار مرتبط با کرونا همچنان حساسیت افکار عمومی را برمی‌انگیزد و گاهی به واکنش‌های شدید و غیرمنطقی منجر می‌شود. یکی از این اخبار، امحای نزدیک به ۲۱ میلیون دوز واکسن کرونا در ایران است که پس از انتشار گزارش مالی سالانه شرکت شفافارمد (وابسته به گروه دارویی برکت) مورد توجه قرار گرفت و پرسش‌ها و ابهاماتی را به دنبال داشت. این اتفاق، بخشی از یک واقعیت جهانی گسترده‌تر است: امحای صدها میلیون دوز واکسن کرونا در سراسر جهان.

اقدام شفاف شفافارمد: امحای ۲۱ میلیون دوز واکسن برکت بر اساس استانداردهای علمی

شرکت دارویی برکت در سال ۱۴۰۰، همزمان با اوج پاندمی، ۴۰ میلیون دوز واکسن کرونا تولید کرد. از این میزان، بیش از ۱۸ میلیون دوز در شبکه بهداشت و درمان کشور توزیع و مصرف شد که نقش مهمی در مهار همه‌گیری در ایران ایفا کرد. با فروکش کردن پاندمی و کاهش تقاضا، نزدیک به ۲۱ میلیون دوز واکسن باقی‌مانده که تاریخ انقضای آن‌ها تا فروردین ۱۴۰۳ بود. پس از عبور از این تاریخ، این واکسن‌ها کارایی خود را از دست داده بودند و در نهایت، با رعایت پروتکل‌های علمی و استانداردهای جهانی، در آذر ۱۴۰۳ امحا شدند. این اقدام در گزارش مالی سالانه شرکت به طور شفاف ثبت شده و نشان‌دهنده پایبندی به مسئولیت‌پذیری در قبال سلامت جامعه است. شرکت‌های داروسازی در سراسر جهان نیز در چنین شرایطی اقدام مشابهی انجام می‌دهند و واکسن‌ها یا داروهای تاریخ گذشته را به روش استاندارد و ایمن امحا می‌کنند.

هدررفت جهانی واکسن: تجربه‌ای مشترک در اوج پاندمی

امحای واکسن‌ها یا داروهای تاریخ گذشته، یک تجربه تلخ اما تکراری است که منحصر به واکسن کرونا نیست. حتی در سال ۲۰۲۱ که اوج پاندمی کووید-۱۹ بود، مقادیر قابل‌توجهی از واکسن‌ها به دلایل مختلف از بین رفتند. این دوزها می‌توانستند جان انسان‌ها را نجات دهند، اما به دلیل انقضا، مشکلات نگهداری، حمل‌ونقل نامناسب یا حتی بی‌اعتمادی عمومی به سرنوشتی جز امحا دچار نشدند.

به عنوان مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

استرالیا تا ۷ میلیون دوز واکسن به دلیل انقضا و عدم نیاز هدر رفت (اکتبر ۲۰۲۱). هنگ‌کنگ تا ۲ میلیون دوز به دلیل تردید عمومی امحا شد (مه ۲۰۲۱). کره جنوبی ۹۳۸,۶۳۰ دوز به دلیل انقضا و مشکلات دمایی از چرخه مصرف خارج شد (نوامبر ۲۰۲۱). ایالات متحده حدود ۶۵ میلیون دوز (۹.۵ درصد از دوزهای تحویل‌شده) تا فوریه ۲۰۲۲ امحا شد. اتحادیه اروپا حداقل ۲۱۵ میلیون دوز واکسن به ارزش بیش از ۴ میلیارد یورو هدر رفت. آلمان تا پایان سال ۲۰۲۲ حدود ۵۴ میلیون دوز و در سه‌ماهه اول ۲۰۲۳ حدود ۲۹ میلیون دوز دیگر امحا کرد. ژاپن ۱۳ میلیون دوز واکسن در سال ۲۰۲۳ امحا شد.

این آمار نشان می‌دهد که حتی در اوج بحران، مدیریت منابع واکسن در جهان با چالش‌های جدی مواجه بود.

بازدهی مثبت بورس در هفته اول خرداد

رشد فروش آریا ساسول در اردیبهشت با تکیه بر افزایش تولید

دلایل اصلی هدررفت واکسن‌های کرونا در جهان

عوامل متعددی در انقضا و هدررفت واکسن‌های کرونا نقش داشتند که بسیاری از آنها به هدررفت سایر واکسن‌ها و داروها نیز منجر می‌شوند:

سفارش مازاد: در شرایط اضطراری پاندمی، کشورها برای جلوگیری از کمبود، بیش از نیاز واقعی سفارش واکسن دادند.

کاهش تقاضا: با فروکش کردن پاندمی و افزایش ایمنی جمعی، تمایل به دریافت واکسن کاهش یافت. بحران‌های اقتصادی نیز در این کاهش تقاضا مؤثر بودند.

مشکلات لجستیکی: نگهداری نادرست در دمای مناسب، شکستگی ویال‌ها در حمل‌ونقل، و ناتوانی در توزیع به مناطق دورافتاده، به ویژه برای واکسن‌هایی با نیازهای نگهداری خاص، از عوامل کلیدی بودند.

دور ریختن دوزهای بازشده: بسیاری از واکسن‌ها در ویال‌های چنددوزی تولید شدند که پس از باز شدن حتی برای یک نفر، دوزهای باقی‌مانده باید دور ریخته می‌شدند.

پیش‌بینی‌های نادرست: تصورات اولیه درباره نیاز به تزریق مداوم واکسن با تغییر رفتار ویروس و ظهور سویه‌های جدید نادرست از آب درآمد.

بی‌اعتمادی عمومی: انتشار اطلاعات نادرست و شایعات، پذیرش واکسن را کاهش داد و به هدررفت مقادیر زیادی واکسن منجر شد.

خودخواهی جهانی و ناکارآمدی نهادهای بین‌المللی

پاندمی کووید-۱۹ به وضوح نشان داد که با وجود پیشرفت‌های بشری، هنوز راه زیادی تا رسیدن به جهانی با حداقل‌های انسانی در پیش داریم. “خودخواهی” یکی از ویژگی‌های بارز جهانیان در این بحران بود. نهادهای بین‌المللی مانند سازمان ملل و سازمان بهداشت جهانی (WHO) که انتظار می‌رفت نقش کلیدی در مهار جهانی این بیماری ایفا کنند، ناکارآمدی‌هایی از خود نشان دادند. به عنوان مثال، سازوکار “کووکس” که قرار بود تضمین‌کننده تولید و توزیع عادلانه واکسن باشد، به “خلف وعده بزرگ جامعه جهانی” به کشورهایی مانند ایران تبدیل شد. ایران با وجود پرداخت مبالغ خرید واکسن، حتی یک دوز واکسن از طریق کووکس دریافت نکرد. این تجربه، مسئولان ایران را به این باور رساند که راهی جز تولید واکسن در مقیاس انبوه ندارند.

درس‌آموخته‌های پاندمی برای آینده

پاندمی کووید-۱۹ تجارب متفاوتی را برای کشورهای مختلف به ارمغان آورد. این بحران فراتر از مدیریت یک بیماری همه‌گیر، ابعاد مختلف زندگی مردم را تحت‌الشعاع قرار داد و هزینه‌های هنگفتی را به کشورها تحمیل کرد که امحای واکسن، شاید یکی از قابل‌توجیه‌ترین و کوچک‌ترین آنها باشد.

ایران در این دوره، موفقیت‌های زیادی از جمله تولید واکسن بر پایه انواع پلتفرم‌ها و رساندن تولید به مقیاس انبوه را رقم زد. این روند افتخارآمیز به انتشار مقالات علمی مرتبط با کارآزمایی واکسن‌هایی مانند برکت در منابع معتبر جهانی نیز منجر شد. امحای واکسن‌های تاریخ‌گذشته، گرچه ناخوشایند است، اما نشان‌دهنده پایبندی ایران به اصول و قواعد علمی و جهانی است. این تجربه علمی گرانبها، کشورمان را در برابر بحران‌های بیولوژیک آماده‌تر کرده و می‌تواند به کنشگری بیشتر در این حوزه سوق دهد تا پیگیر چرایی ناکارآمدی سازوکارهایی مانند کووکس و انفعال سازمان بهداشت جهانی باشد. این پرسش اساسی همچنان باقی است که چرا جامعه جهانی نتوانست واکسن‌های تولیدی را به درستی توزیع کند و میلیون‌ها دوز از این محصولات ارزشمند، در حالی که می‌توانستند جان میلیون‌ها نفر را نجات دهند، امحا شدند.