بازگشت لاتاری خودرویی با هجوم میلیونی متقاضیان

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، بازار خودرو بار دیگر با بازگشت تقاضای میلیونی وارد فاز پرریسک شده است. ثبت نام بیش از ۱۰ میلیون نفر در جدیدترین طرح فروش ایران خودرو نشان می دهد قرعه کشی های خودرویی دوباره به کانون جذب تقاضای سرمایه ای و مصرفی تبدیل شده اند. شکاف مجدد قیمت کارخانه و بازار، با وجود افزایش دوباره قیمت های رسمی و حذف محدودیت هایی مانند حساب وکالتی، زمینه ساز هجوم گسترده متقاضیان شده است.

رکوردشکنی متقاضیان خرید خودرو

در طرح جدید ایران خودرو تا ساعت ۱۴ روز گذشته ۱۰ میلیون و ۵۵ هزار نفر ثبت نام کرده اند و پیش بینی می شود این عدد به ۱۱ میلیون نفر برسد. این سطح از تقاضا به معنای بازگشت بازار به قله آماری ثبت نام کنندگان است؛ سطحی که پیش از این در دی ماه ۱۴۰۱ تجربه شده بود. این رشد در شرایطی رقم خورده که در اولین طرح فروش ایران خودرو در سال جاری، تنها حدود ۹۸۶ هزار نفر ثبت نام کرده بودند و در نتیجه تعداد متقاضیان از ابتدای سال بیش از ۱۰ برابر شده است.

بزرگی تقاضا در مقیاس جمعیتی

بررسی نسبت ثبت نام کنندگان به جمعیت دارندگان گواهینامه در کشور نشان می دهد حدود ۱۸ درصد از کل افراد دارای گواهینامه در ایران در این طرح شرکت کرده اند. به عبارتی از هر ۵.۵ نفر دارای گواهینامه، یک نفر متقاضی خرید خودرو از کارخانه شده است؛ عددی که بیش از آنکه بیانگر تقاضای مصرفی باشد، نشانه تقاضای سرمایه ای در بازار خودرو است.

اختلاف قیمت کارخانه و بازار، موتور محرک تقاضا

یکی از دلایل اصلی بازگشت این موج تقاضا، افزایش دوباره فاصله قیمت کارخانه و بازار است. در حالی که طی یک سال گذشته این اختلاف کاهش یافته بود، رشد نرخ ارز، تورم عمومی و انتظارات تورمی باعث شده شکاف قیمتی بار دیگر افزایش یابد. بررسی ها نشان می دهد اختلاف قیمت کارخانه و بازار در ۱۲ مدل عرضه شده ایران خودرو به بیش از ۵۵۳ میلیون تومان معادل ۴۲ درصد رسیده، در حالی که این رقم در تیرماه امسال به طور میانگین حدود ۱۱ درصد بود.

حذف محدودیت ها و کاهش هزینه ورود

عامل موثر دیگر در افزایش تقاضا، حذف شرط بلوکه کردن پول در حساب های وکالتی است. این شرط که در مقاطعی به بلوکه شدن تا ۳۳۰ میلیون تومان منجر شده بود، اکنون حذف شده و هزینه ورود متقاضیان به طرح های فروش را به شدت کاهش داده است. علاوه بر این، برخی محدودیت های دیگر مانند ممنوعیت خرید خودرو توسط اشخاص حقوقی نیز کنار گذاشته شده که دامنه تقاضا را گسترده تر کرده است.

ناکارآمدی بازگشت محدودیت ها

حتی در صورت بازگشت دوباره برخی شروط، بعید به نظر می رسد تقاضای کاذب به طور کامل حذف شود. اختلاف قیمت کارخانه و بازار که در برخی خودروها به بیش از ۵۸ درصد رسیده، همچنان انگیزه کافی برای ورود متقاضیان حتی با وجود محدودیت ها ایجاد می کند. در چنین شرایطی، سیاست های کنترلی نمی توانند مانع جدی برای تقاضای سرمایه ای باشند.

تکرار چرخه بحران در بازار خودرو

بررسی روند ثبت نام ها در سال های اخیر نشان می دهد بازار خودرو بار دیگر در حال بازگشت به چرخه بحران است. چرخه ای که در آن سود اصلی به جیب واسطه ها و دلالان می رود و خودروساز از منابع لازم برای توسعه محصول و ارتقای ایمنی محروم می ماند. در مقابل، مصرف کننده واقعی نیز به قیمت کارخانه دسترسی ندارد و ناچار به خرید خودرو با قیمت های بالاتر از بازار آزاد می شود.

نوسان شدید تقاضا در سال های اخیر

آمارها نشان می دهد پس از رکورد نزدیک به ۱۱ میلیون ثبت نام در دی ماه ۱۴۰۱، تعداد متقاضیان به تدریج کاهش یافت و در سال ۱۴۰۳ حتی به کمتر از یک میلیون نفر رسید. اما در سال ۱۴۰۴، هم زمان با کاهش محدودیت ها و رشد شکاف قیمتی، بار دیگر شاهد جهش تاریخی تقاضا هستیم؛ جهشی که نشان می دهد سیاستگذاری در بازار خودرو همچنان نتوانسته تعادل پایدار میان عرضه، قیمت و تقاضا ایجاد کند.

بازگشت لاتاری خودرویی و ثبت رکوردهای جدید ثبت نام، بار دیگر زنگ خطر را برای بازار و صنعت خودرو به صدا درآورده است؛ بازاری که در غیاب اصلاحات ساختاری، همچنان محل گردش رانت و ناپایداری خواهد بود.