وقتی برنج ارزان می‌شود اما کسی نمی‌خرد! چرا بازار قفل است؟
به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، همزمان با آغاز فصل برداشت برنج در ایران، هرچند شاهد کاهش نسبی قیمت‌ها هستیم، اما رکود در معاملات، نبود آمار شفاف و تلاش برخی واردکنندگان برای دریافت ارز ترجیحی، حاکی از تداوم بی‌ثباتی و حضور منافع گروهی خاص در بازار این محصول است. برنج تازه برداشت‌شده با قیمت پایین‌تری نسبت به نمونه‌های انبارشده در حال عرضه است، اما خرید و فروش آن همچنان به کندی پیش می‌رود و بازار در وضعیت نیمه‌تعطیل قرار دارد.
افت قیمت برنج تازه، ادامه رکود معاملات
با ورود برنج تازه به بازار، قیمت‌ها کاهش محسوسی داشته است. حسن تقی‌زاده، رئیس اتحادیه برنج‌فروشان بابل اعلام کرد که برنج تازه برداشت‌شده در حال حاضر با نرخ ۱۸۰ تا ۱۹۰ هزار تومان به فروش می‌رسد و پس از بسته‌بندی، به حدود ۲۲۰ هزار تومان می‌رسد. این در حالی است که برنج‌های باقی‌مانده از سال گذشته در محدوده قیمتی ۳۰۰ تا ۳۳۰ هزار تومان قرار دارند و حتی در برخی فروشگاه‌ها تا ۳۸۰ هزار تومان نیز قیمت‌گذاری شده‌اند. با این حال، به‌رغم کاهش قیمت، بازار همچنان دچار رکود است و تقاضا پایین مانده است.
لغو ممنوعیت واردات در فصل برداشت و تلاش برای ارز ترجیحی
در اقدامی بحث‌برانگیز، دولت محدودیت واردات برنج در فصل برداشت را لغو کرده است. این موضوع به ورود پرحجم برنج خارجی، به‌ویژه برنج پاکستانی، به بازار دامن زده است. به گفته تقی‌زاده، واردکنندگان تلاش می‌کنند تا برای ثبت سفارش برنج، ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی دریافت کنند و حتی خبرهای غیررسمی از فراهم شدن این امکان تا تاریخ ۱۳ مرداد ۱۴۰۴ حکایت دارد. این موضوع در صورت تحقق، می‌تواند منجر به کاهش قیمت برنج در بازار شود، اما همزمان بستر رانت و سودجویی برخی شرکت‌ها را نیز تقویت خواهد کرد.
سود اصلی در جیب واردکنندگان
به‌رغم واردات با ارز ترجیحی، برنج‌های خارجی در بازار با نرخ ارز آزاد عرضه می‌شوند. تقی‌زاده تأکید می‌کند که قیمت هر کیلوگرم برنج وارداتی در چنین شرایطی به حدود ۸۰ هزار تومان می‌رسد. سود اصلی از این وضعیت، نصیب شرکت‌هایی می‌شود که در زمان مناسب اقدام به خرید عمده و انبار کالا کرده‌اند و حالا با عرضه قطره‌چکانی، بازار را در اختیار گرفته‌اند. همچنان مقدار زیادی از برنج‌های سال گذشته در انبار این شرکت‌ها موجود است.
سقوط قیمت خودرو؛ افت چشمگیر در خودروهای داخلی و مونتاژی
اختلاف آمار تولید، عامل اصلی نابسامانی بازار
یکی از چالش‌های اصلی بازار برنج، نبود آمار دقیق و قابل اتکا درباره میزان تولید سالانه است. در حالی که اتحادیه و وزارت کشاورزی میزان تولید سال جاری را ۲.۴ تا ۲.۷ میلیون تن برآورد کرده‌اند، واردکنندگان مدعی‌اند که تولید کمتر از دو میلیون تن بوده است. این اختلاف در ارقام، بر سیاست‌های وارداتی و تخصیص ارز تأثیر مستقیم می‌گذارد و منافع واردکنندگان را در اولویت قرار می‌دهد.
سرانه مصرف در حال کاهش، آمارها دستکاری می‌شود
تقی‌زاده با اشاره به کاهش محسوس سرانه مصرف برنج در کشور، عدد واقعی مصرف سرانه را حدود ۳۰ کیلوگرم به‌ازای هر نفر عنوان کرد؛ این در حالی است که در دهه‌های گذشته این عدد به ۴۰ کیلوگرم نیز می‌رسید. به باور او، برخی واردکنندگان با بزرگ‌نمایی سرانه مصرف و پایین نشان دادن تولید، تلاش دارند تا تخصیص ارز را به نفع خود افزایش دهند. نبود آمار رسمی و مورد تأیید، باعث شده که دستکاری در این ارقام به ابزار اصلی فشار بر سیاست‌گذاران تبدیل شود.
سیاست‌های ناپایدار، مانع تنظیم بازار
در مجموع، نبود شفافیت در آمار تولید، مصرف و موجودی انبارها، زمینه را برای سودجویی فراهم کرده و دولت نیز با اتخاذ سیاست‌های ناپایدار و مقطعی، نتوانسته است نقش تنظیم‌گر واقعی بازار را ایفا کند. این شرایط باعث شده که هم کشاورزان و هم مصرف‌کنندگان با بی‌اعتمادی فزاینده‌ای مواجه شوند و در عین حال، گروه‌های خاص با انحصار در واردات و انبار، نبض بازار را در اختیار بگیرند.
تا زمانی که داده‌های رسمی، دقیق و شفاف در اختیار نهادهای تصمیم‌گیر قرار نگیرد، امکان مدیریت منصفانه و پایدار بازار برنج فراهم نخواهد شد و این محصول استراتژیک همچنان اسیر منافع گروهی محدود باقی خواهد ماند.
