دوره گذار سه ساله برای جایگزینی اسکناس‌های جدید با ریال قدیم

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، پس از سال‌ها بحث و بررسی، لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی با هدف اجرای طرح حذف چهار صفر از پول ملی در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. بر اساس این مصوبه، بانک مرکزی موظف است ظرف دو سال مقدمات اجرای طرح را فراهم کرده و طی سه سال بعد، اسکناس‌ها و سکه‌های جدید را جایگزین اسکناس‌های فعلی کند.

جزئیات مصوبه حذف چهار صفر از پول ملی

در جلسه علنی روز ۱۳ مهرماه ۱۴۰۴، لایحه حذف چهار صفر با ۱۴۴ رأی موافق، ۱۰۸ رأی مخالف و ۳ رأی ممتنع از مجموع ۲۶۲ نماینده تصویب شد. واحد رسمی پول کشور همچنان ریال باقی می‌ماند و تومان به عنوان واحد رایج پولی مورد تصویب قرار نگرفت. برای مقادیر خردتر، جزء فرعی جدیدی به نام قِران تعریف شده است که هر ۱۰۰ قِران برابر یک ریال خواهد بود.

دو فاز زمانی برای اجرای طرح

طرح حذف صفر شامل دو بازه زمانی است:

• دوره نخست (دو ساله): بانک مرکزی موظف است الزامات اجرایی، فنی و حقوقی را آماده کند؛ شامل طراحی اسکناس‌ها و مسکوکات جدید، به‌روزرسانی سامانه‌های بانکی، تدوین آیین‌نامه اجرایی و اطلاع‌رسانی عمومی.

• دوره دوم (سه ساله – دوره گذار): ریال قدیم و جدید همزمان در گردش خواهند بود تا مردم و فعالان اقتصادی فرصت تطبیق پیدا کنند. در پایان این دوره، اسکناس‌های قدیم از چرخه خارج می‌شوند و تمام مبادلات بر اساس ریال جدید انجام خواهد شد.

تشکیل ستاد ملی اصلاح پول ملی

برای اجرای دقیق طرح، ستاد ملی اصلاح پول ملی با حضور مقامات عالی کشور و دستگاه‌های ذی‌مدخل تشکیل خواهد شد. در بانک مرکزی نیز کمیته‌های تخصصی در حوزه‌های فناوری اطلاعات، حسابداری، سیاست‌گذاری پولی و اطلاع‌رسانی فعالیت خواهند کرد و گزارش اقدامات خود را به ستاد ملی ارائه می‌دهند.

جمع‌آوری اسکناس‌های فعلی و کاهش هزینه‌ها

هم‌اکنون بیش از ۱۰ میلیارد و ۴۰۰ میلیون قطعه اسکناس در کشور در گردش است که هزینه‌های بالایی برای چاپ، حمل و نقل و نگهداری دارند. بانک مرکزی در فاز اجرایی طرح، جمع‌آوری تدریجی این اسکناس‌ها و انتشار اسکناس‌های جدید با ارزش‌های متناسب با واحد ریال جدید را در دستور کار قرار داده است. این اقدام می‌تواند هزینه‌های فیزیکی نظام پولی را کاهش دهد و تسهیل مبادلات نقدی و نظم حسابداری کشور را به همراه داشته باشد.

احیای جایگاه ریال و آثار روانی حذف صفر

حذف چهار صفر بیشتر یک اصلاح ساختاری و نمادین است و ارزش واقعی پول تغییر نمی‌کند. اجرای این طرح باعث می‌شود ریال بار دیگر در مبادلات روزمره به جریان بیفتد و جایگاه خود را بازیابد. به گفته کارشناسان، اثر مستقیم بر شاخص تورم ندارد، اما می‌تواند از نظر روانی، شفافیت مبادلات و اعتماد عمومی آثار مثبت داشته باشد.

تجربه جهانی و پیشینه پروژه در ایران

تجربه بیش از ۱۸ کشور جهان نشان می‌دهد کشورهایی همچون ترکیه، برزیل، آرژانتین، مکزیک و روسیه سابقه حذف صفر از پول ملی را داشته‌اند. در ایران، پروژه حذف صفر از سال ۱۳۸۶ آغاز شد و پس از مراحل مطالعاتی و تصویب لایحه در دولت و مجلس، اکنون در مهرماه ۱۴۰۴ به مرحله اجرا رسیده است.

چشم‌انداز اجرایی طرح

کارشناسان معتقدند موفقیت طرح منوط به هماهنگی نهادی، اصلاح ساختاری در سیاست‌های پولی و مالی، آموزش عمومی و شفاف‌سازی مستمر است. در صورتی که این طرح هم‌زمان با کنترل تورم، انضباط مالی دولت و نوسازی نظام بانکی اجرا شود، می‌تواند به افزایش کارایی نظام پولی و کاهش هزینه‌های مبادلات منجر شود.