طرح دولت برای بنزین سه‌نرخی؛ مصرف بیش از ۱۰۰ لیتر شامل نرخ سوم می‌شود

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، طرح جدید دولت برای اصلاح نظام قیمت‌گذاری بنزین در قالب «بنزین سه‌نرخی» در حال بررسی است. بر اساس این طرح، هر فرد تا سقف ۶۰ لیتر در ماه بنزین سهمیه‌ای با نرخ ۱۵۰۰ تومان دریافت می‌کند و مصرف بین ۶۰ تا ۱۰۰ لیتر با نرخ آزاد ۳۰۰۰ تومان محاسبه خواهد شد. مصرف بیش از ۱۰۰ لیتر در ماه نیز مشمول نرخ سوم و بالاتری خواهد شد.

هدف از اجرای طرح جدید بنزین

به گفته معاون اجرایی رئیس‌جمهور، هدف از طراحی این مدل سه‌نرخی، کنترل مصرف سوخت، کاهش فشار هزینه‌های دولت و بازتوزیع عادلانه‌تر یارانه انرژی است. طبق داده‌های رسمی، مصرف بنزین در کشور در سال‌های اخیر به شکل قابل توجهی افزایش یافته و تداوم قیمت ثابت از آبان ۱۳۹۸ تاکنون، هزینه‌های سنگینی بر بودجه عمومی تحمیل کرده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین اثر این سیاست بر دهک‌های نهم و دهم درآمدی در مناطق شهری خواهد بود، زیرا این گروه‌ها ماهانه بیش از ۱۰۰ لیتر بنزین مصرف می‌کنند. سهم بنزین در سبد هزینه خانوارهای ایرانی اکنون کمتر از یک درصد است که علت اصلی آن، تثبیت طولانی‌مدت قیمت بنزین و افزایش چندبرابری سایر هزینه‌های زندگی عنوان می‌شود.

وضعیت مصرف در دهک‌های مختلف

بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، در سال ۱۴۰۱ سهم بنزین در سبد هزینه خانوارهای روستایی ۱.۴ درصد و شهری ۱.۱ درصد بوده است. در دهک‌های بالاتر، به ویژه دهک نهم و دهم، این سهم کمتر از سایر دهک‌ها است. دهک دهم شهری تنها ۰.۷۹ درصد از هزینه خود را صرف بنزین می‌کند، در حالی که خانوارهای روستایی دهک اول حدود ۰.۵۶ درصد هزینه‌شان مربوط به بنزین است.

مطالعات تاریخی نیز نشان می‌دهد دهک‌های پردرآمد مصرف بنزین بیشتری دارند. دهک دهم شهری از ۱۱۲ لیتر در سال ۱۳۸۶ به ۱۴۰ لیتر در سال ۱۳۹۹ رسیده، در حالی که دهک اول در همین بازه از ۷ لیتر به ۱۱ لیتر افزایش یافته است. این شکاف مصرفی باعث شده تا اجرای طرح سه‌نرخی، عملاً تنها مصرف‌کنندگان پرمصرف یعنی دهک‌های بالای درآمدی را هدف قرار دهد.

کاهش سهم بنزین در هزینه خانوار

از سال ۱۴۰۱ تاکنون، هزینه‌های خانوار در مناطق شهری نزدیک به دو برابر شده اما قیمت بنزین بدون تغییر باقی مانده است. این مسئله موجب کاهش سهم بنزین در سبد هزینه خانوار به زیر یک درصد شده است. در نتیجه، اجرای طرح جدید بیش از آنکه فشار قابل توجهی بر دهک‌های پایین وارد کند، صرفاً مصرف‌کنندگان بالای ۱۰۰ لیتر در ماه را مشمول نرخ سوم می‌کند.

به این ترتیب، سیاست سه‌نرخی شدن بنزین در صورت اجرا، با هدف کنترل مصرف، جلوگیری از قاچاق سوخت و اصلاح تدریجی نظام یارانه انرژی طراحی شده و پیش‌بینی می‌شود عمدتاً دهک‌های پردرآمد شهری را تحت تأثیر قرار دهد.