وام ازدواج در آستانه حذف یا تغییر؟ جزئیات نگران‌کننده بودجه ۱۴۰۵

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ نشان می‌دهد که برخلاف سال‌های گذشته، ردیف مشخص و مستقلی برای وام ازدواج در نظر گرفته نشده است؛ موضوعی که در کنار صف‌های طولانی دریافت این تسهیلات، بی‌میلی بانک‌ها به پرداخت وام قرض‌الحسنه و زمزمه‌های غیرنقدی شدن آن، نگرانی زوج‌های جوان و متقاضیان در انتظار را به‌طور جدی افزایش داده است. ابهام درباره تداوم پرداخت وام ازدواج، بار دیگر به یکی از محورهای اصلی دغدغه‌های اقتصاد خانوار در ایران تبدیل شده و گمانه‌زنی‌ها درباره حذف یا تغییر اساسی این وام را تقویت کرده است.

نبود ردیف بودجه‌ای؛ اولین هشدار جدی برای وام ازدواج
وام ازدواج طی سال‌های اخیر همواره به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای حمایتی دولت برای تسهیل ازدواج جوانان معرفی شده است. با این حال، بررسی جداول لایحه بودجه ۱۴۰۵ نشان می‌دهد که ردیف مستقل و شفافی برای تأمین منابع این وام پیش‌بینی نشده است؛ مسئله‌ای که از نگاه کارشناسان اقتصادی، می‌تواند نشانه‌ای از کاهش تعهد دولت نسبت به ادامه این سیاست حمایتی باشد. نبود ردیف بودجه‌ای مشخص، عملاً وضعیت بانک‌ها را نیز در تأمین منابع با ابهام بیشتری مواجه می‌کند و احتمال اختلال در روند پرداخت‌ها را افزایش می‌دهد.

صف‌های طولانی و بی‌توجهی مزمن به متقاضیان
یکی از انتقادهای همیشگی به وام ازدواج، صف‌های طولانی و زمان انتظار چندماهه یا حتی بیش از یک سال برای دریافت تسهیلات است. در سال‌های اخیر، بسیاری از زوج‌ها پس از ثبت‌نام، ماه‌ها در انتظار معرفی به بانک یا تأمین منابع باقی مانده‌اند. این وضعیت بارها با واکنش منفی افکار عمومی همراه شده و نشان داده که دولت و شبکه بانکی، همواره در اجرای کامل این سیاست حمایتی با محدودیت یا ناتوانی عملی روبه‌رو بوده‌اند.

چرا بانک‌ها تمایلی به پرداخت وام ازدواج ندارند؟
وام ازدواج از منظر بانک‌ها، تسهیلاتی کم‌جذاب تلقی می‌شود. نرخ سود پایین، دوره بازپرداخت طولانی و ریسک نکول، باعث شده بسیاری از بانک‌ها علاقه‌ای جدی به پرداخت این وام نداشته باشند. این مسئله در عمل به سخت‌گیری‌های غیررسمی، طولانی شدن فرآیندها و ارجاع مکرر متقاضیان منجر شده است. در چنین شرایطی، حذف پشتوانه بودجه‌ای در سال ۱۴۰۵ می‌تواند بی‌میلی بانک‌ها را تشدید کرده و صف‌های انتظار را طولانی‌تر کند.

آخرین آمار وام ازدواج و صف متقاضیان
براساس آمارهای رسمی، در سال ۱۴۰۴ مبلغ وام ازدواج برای هر زوج حدود ۳۰۰ میلیون تومان تعیین شده بود و زوج‌ها می‌توانستند این تسهیلات را به‌صورت قرض‌الحسنه دریافت کنند. تا هفت‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ حدود ۳۶۶ هزار و ۹۰۳ فقره وام ازدواج پرداخت شده، اما بیش از ۵۳۰ هزار و ۸۲۸ نفر همچنان در صف انتظار قرار دارند. این آمار به معنای وجود بیش از نیم میلیون متقاضی بلاتکلیف است و نشان می‌دهد حدود ۲۱۰ هزار میلیارد تومان تعهد پرداخت‌نشده بابت وام ازدواج در شبکه بانکی باقی مانده است.

احتمال غیرنقدی شدن وام ازدواج
در ماه‌های گذشته، بحث‌هایی درباره غیرنقدی شدن وام ازدواج و تبدیل آن به کارت اعتباری یا بسته‌های حمایتی مطرح شد؛ موضوعی که با انتقاد گسترده کارشناسان و فعالان اجتماعی روبه‌رو شد. منتقدان تأکید داشتند که غیرنقدی شدن این وام، انعطاف مالی زوج‌ها را کاهش می‌دهد و با واقعیت هزینه‌های متنوع آغاز زندگی مشترک همخوانی ندارد. هرچند این ایده پس از موج انتقادها به‌طور موقت مسکوت ماند، اما همچنان به‌عنوان یکی از گزینه‌های جایگزین در فضای سیاست‌گذاری مطرح است.

حذف تدریجی یا توقف کامل وام ازدواج؟
اکنون و با حذف ردیف وام ازدواج از لایحه بودجه ۱۴۰۵، این پرسش جدی‌تر از همیشه مطرح شده که آیا دولت به‌دنبال حذف تدریجی این سیاست حمایتی است یا قصد دارد بار مالی آن را از دوش بودجه عمومی بردارد. تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که حذف رسمی سیاست‌های حمایتی، اغلب بدون اعلام صریح و از طریق تضعیف منابع و اجرا اتفاق می‌افتد؛ روندی که می‌تواند اعتماد عمومی را تضعیف کند.

سرنوشت متقاضیان در صف وام ازدواج چه خواهد شد؟
یکی از مهم‌ترین ابهام‌ها، سرنوشت صدها هزار زوجی است که هم‌اکنون در صف دریافت وام ازدواج قرار دارند. در صورت حذف یا تغییر ماهیت این وام، مشخص نیست تکلیف ثبت‌نام‌کنندگان قبلی چه خواهد شد. نبود شفافیت در این زمینه، نگرانی اجتماعی قابل توجهی ایجاد کرده و می‌تواند پیامدهایی فراتر از حوزه بودجه، در اعتماد عمومی و سیاست‌های جمعیتی کشور به‌دنبال داشته باشد. در مجموع، حذف ردیف وام ازدواج از بودجه ۱۴۰۵، سیگنالی مهم از تغییر رویکرد دولت نسبت به حمایت مستقیم از ازدواج جوانان تلقی می‌شود؛ سیگنالی که اثرات آن تنها محدود به اعداد و جداول بودجه‌ای نخواهد بود.