تکرار خطرناک اشتباهات مالی با صندوق‌های اهرمی بورس

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، شباهت‌های چشمگیری میان فضای اقتصادی کنونی و شرایط بازارهای مالی یک قرن پیش دیده می‌شود. از رشد فناوری‌های نو گرفته تا هجوم سرمایه‌گذاران خرد و شکل‌گیری ابزارهای پرریسک در بورس، ساختار بازارها بار دیگر به سمتی می‌رود که یادآور وقایع سال ۱۹۲۹ است. در حالی‌که نوآوری‌هایی همچون هوش مصنوعی، خودروهای برقی و رمزارزها موجی از هیجان در بازارها ایجاد کرده‌اند، صندوق‌ها و محصولات اهرمی تازه‌ای ظهور کرده‌اند که به گفته وال‌استریت ژورنال، می‌توانند ارزش خود را تا سطح صفر از دست بدهند.

جذابیت ظاهری و واقعیت تلخ اهرم مالی

در نگاه نخست، محصولات اهرمی فرصتی برای چند برابر کردن سود به نظر می‌رسند، زیرا بازده یک دارایی را با ضریب‌هایی مانند دو یا سه برابر افزایش می‌دهند. اما همان‌طور که سود چند برابر می‌شود، زیان نیز با همان ضریب گسترش می‌یابد. اگر دارایی پایه سقوط کند، سرمایه‌گذار ممکن است در مدت کوتاهی تمام سرمایه خود را از دست بدهد. در گذشته، چنین ابزارهایی در دسترس سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و ثروتمند قرار داشت، اما اکنون با گسترش صندوق‌های قابل معامله در بورس و پلتفرم‌های آنلاین، سرمایه‌گذاران خرد نیز به راحتی وارد این عرصه شده‌اند. نمونه‌ای از این وضعیت در هفته گذشته رخ داد؛ پس از اعلام همکاری شرکت AMD با OpenAI، سهام این شرکت رشد چشمگیری را تجربه کرد، اما صندوق اهرمی Granite Shares که عملکرد معکوس سه‌برابر سهام AMD را دنبال می‌کرد، در پی جهش قیمتی سهام، عملا به صفر رسید و سرمایه‌گذاران آن نابود شدند.

تجربه تاریخی که دوباره زنده می‌شود

چنین پدیده‌ای در تاریخ اقتصاد بی‌سابقه نیست. در دهه ۱۹۲۰، میلیون‌ها آمریکایی با خوش‌بینی وارد بازار سهام شدند و تنها با پرداخت بخشی از قیمت سهام اقدام به خرید می‌کردند، در حالی‌که باقی مبلغ را از بانک‌ها و کارگزاران وام می‌گرفتند. این اهرم مالی ابتدا موجب جهش بازار شد، اما با آغاز ریزش‌ها، زیان‌ها به‌سرعت تصاعدی شد و سقوط بزرگ سال ۱۹۲۹ را رقم زد؛ حادثه‌ای که به رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ انجامید. در آن دوران، صندوق‌هایی به نام Investment Trusts به محبوبیت رسیدند که با استفاده از وام و سرمایه‌گذاری‌های زنجیره‌ای، شبکه‌ای از بدهی‌های متقابل ایجاد کردند و با نخستین شوک بازار، فروپاشیدند. تاریخ امروز شاید در قالبی متفاوت اما با ماهیتی مشابه در حال تکرار باشد.

چهره‌های جدید ریسک افراطی

بازارهای مالی آمریکا در سال‌های اخیر شاهد رشد چشمگیر صندوق‌های اهرمی و معکوس بوده‌اند. صندوقی که عملکرد معکوس سه‌برابر شاخص نیمه‌هادی‌ها را دنبال می‌کند، در همان روز جهش سهام AMD سقوطی شدید داشت و از زمان تاسیس تاکنون بیش از 99.99 درصد از ارزش خود را از دست داده است. در کنار این ابزارها، بازار رمزارزها نیز به عرصه‌ای تازه برای ریسک‌پذیری افراطی تبدیل شده است. با ظهور قراردادهای آتی دائمی بر پایه رمزارزها، سرمایه‌گذاران قادرند تا ۱۰۰ برابر سرمایه خود وارد معامله شوند. در ریزش‌های اخیر بازار بیت‌کوین، بسیاری از حساب‌ها صفر شدند و حتی برخی از معامله‌گران حرفه‌ای ناچار به جبران زیان دیگران شدند. تفاوت اما در این است که رمزارزها به طور ذاتی پرریسک تلقی می‌شوند، در حالی‌که صندوق‌های اهرمی ظاهری مشابه صندوق‌های سنتی دارند و همین امر موجب فریب سرمایه‌گذاران عادی می‌شود.

فرسایش بازدهی و هزینه‌های پنهان

مشکل اصلی این صندوق‌ها تنها نوسانات شدید نیست، بلکه پدیده‌ای به نام فرسایش بازدهی یا Return Decay نیز مطرح است. ساختار این ابزارها برای نگهداری بلندمدت طراحی نشده و بازده روزانه آنها به صورت تجمعی عمل نمی‌کند. در نتیجه، حتی در صورت بازگشت قیمت دارایی پایه به سطح اولیه، ارزش صندوق کاهش می‌یابد. علاوه بر این، کارمزدهای مدیریت، هزینه معاملات مکرر و محدودیت‌های نقدشوندگی، زیان سرمایه‌گذاران را تشدید می‌کند و موجب می‌شود بسیاری از آنها بدون تجربه سقوط واقعی بازار، سرمایه خود را به‌تدریج از دست بدهند.

هیجان جمعی و تکرار اشتباهات تاریخی

اقتصاددانان از پدیده هیجان جمعی در تصمیم‌گیری‌های مالی یاد می‌کنند؛ حالتی که در آن احساسات بر منطق غلبه می‌کند. از حباب دات‌کام در اوایل دهه ۲۰۰۰ تا تب رمزارزها در سال‌های اخیر، بازارها بارها چنین وضعیتی را تجربه کرده‌اند. اکنون ترکیب هوش مصنوعی، شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های معاملاتی سریع، این هیجان را چند برابر کرده است. رشد معاملات در صندوق‌های اهرمی و معکوس، نشانه‌ای از غلبه طمع و شتاب‌زدگی بر تحلیل‌های مالی است.

آینه‌ای از گذشته برای آینده

وقایع سال ۱۹۲۹ نشان داد که سقوط بازارها بیش از آنکه ناشی از ضعف بنیادی اقتصاد باشد، نتیجه ترکیب خطرناک اهرم مالی، هیجان عمومی و ناآگاهی از ریسک است. امروز نیز همان مؤلفه‌ها در قالب ابزارهایی مدرن بازتولید شده‌اند. بازارها ممکن است در کوتاه‌مدت از رونق فناوری و نقدینگی بهره‌مند شوند، اما در بلندمدت، اهرم بیش از حد و رفتار توده‌وار می‌تواند بنیان این رشد را تهدید کند.

در نهایت، سرمایه‌گذاری اهرمی در ذات خود منفی نیست، اما هنگامی که با طمع، ناآگاهی و فضای روانی پرهیجان همراه شود، می‌تواند فاجعه‌آفرین باشد. تجربه تاریخی نشان می‌دهد نادیده‌گرفتن احتمال صفر، همان اشتباهی است که امروز در قالب صندوق‌های مدرن در حال تکرار است؛ داستانی تکراری از سرمایه‌گذارانی که در جست‌وجوی سود بیشتر، طناب اهرم را بر گردن خود می‌افکنند.