افت رشد اقتصادی ایران در نیمسال نخست

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، تازه ترین داده های مرکز آمار ایران نشان می دهد رشد اقتصادی در 6 ماه نخست سال 1404 تنها 0.1 درصد بوده و رشد بدون نفت نیز به منفی 0.5 درصد رسیده است. این عملکرد در مقایسه با رشد 3.9 درصدی نیمسال نخست 1403 به معنای افت محسوس فعالیت های مولد است و بیانگر این نکته است که موتورهای اصلی اقتصاد توان کافی برای ایجاد رشد پایدار ندارند. بسیاری از بخش های اقتصادی در رکود قرار دارند یا رشدی کمتر از یک درصد ثبت کرده اند و این شرایط باعث شده تحقق هدف رشد 8 درصدی در برنامه هفتم خارج از دسترس به نظر برسد.

ارزیابی بخش های اصلی اقتصاد

گزارش حساب های ملی فصلی نشان می دهد تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال 1400 در نیمسال نخست امسال به 5 هزار و 66 هزار میلیارد تومان رسیده که در مقایسه با دوره مشابه قبل تنها 0.1 درصد بیشتر است. وضعیت بدون احتساب نفت اما متفاوت و نگران کننده است؛ تولید ناخالص داخلی بدون نفت از 3 هزار و 836 هزار میلیارد تومان در نیمسال نخست 1403 به 3 هزار و 819 هزار میلیارد تومان کاهش یافته است. در میان گروه های عمده، کشاورزی با افت منفی 3.2 درصدی بیشترین کاهش را تجربه کرده و بخش خدمات با رشد 0.5 درصدی بهترین عملکرد را داشته است. گروه صنایع و معادن نیز رشد 0.3 درصدی ثبت کرده اما بدون نفت این رشد به منفی 0.9 درصد می رسد که نشان دهنده وابستگی بخش صنعت به استخراج نفت و گاز است.

روند نزولی تشکیل سرمایه و کاهش مصرف خانوار

گزارش مرکز آمار در بخش هزینه نهایی نیز از کاهش قدرت مصرفی خانوار و افت تشکیل سرمایه حکایت دارد. مصرف نهایی خصوصی در 6 ماه نخست سال رشد منفی 1.2 درصدی را ثبت کرده که ادامه روند نزولی فصل بهار است و بیانگر افزایش نااطمینانی و کاهش تمایل به مصرف می باشد. تشکیل سرمایه ثابت ناخالص نیز در فصل تابستان و مجموع نیمسال روندی کاهشی داشته و افت منفی 3.4 درصدی را ثبت کرده است. تشکیل سرمایه در ماشین آلات منفی 5.2 درصد و در ساختمان منفی 0.8 درصد گزارش شده که در مجموع هشداری برای رشد اقتصادی فصول آینده به شمار می رود.

تابستان کم حاصل و نقش محوری نفت و گاز

تولید ناخالص داخلی فصلی از پاییز 1402 روندی نزولی داشته و از رشد 5.5 درصدی به منفی 0.2 درصد در بهار 1404 رسیده است. افزایش ریسک های سیاسی، محدودیت های صادراتی و اثرات مخرب تنش های منطقه ای بر اقتصاد ایران در ابتدای تابستان باعث افزایش نااطمینانی در تولید شده است. با این حال رشد تابستان به 0.3 درصد رسید اما همچنان بسیار پایین و نزدیک به صفر است. بخش کشاورزی در تابستان با رشد منفی 3.2 درصدی مواجه شده که علت آن خشکسالی، کمبود آب و سیاستگذاری نامناسب در نهاده های تولید عنوان می شود. در مقابل، صنایع و معادن رشد 0.9 درصدی را ثبت کرده که عامل اصلی آن افزایش استخراج نفت و گاز است. خدمات نیز با رشد 0.5 درصدی عملکردی محدود داشته و زیربخش واسطه گری مالی با رشد 9.4 درصدی بیشترین تاثیر را گذاشته است؛ افزایشی که متاثر از تورم بالا و رشد قیمت دارایی ها بوده است.

دورنمای رشد تا پایان سال

رشد اقتصادی تابستان هرچند اندکی مثبت بوده اما فاصله اندکی با صفر دارد و با توجه به استمرار چالش های اقتصاد کلان، انتظار نمی رود نرخ رشد در پاییز و زمستان جهش قابل توجهی داشته باشد. سهم عمده رشد نیمسال را بخش استخراج نفت و گاز ایجاد کرده و سایر بخش ها رشد ناچیزی داشته اند. با تداوم محدودیت های انرژی، افزایش هزینه های تولید، تورم بالا و ضعف سرمایه گذاری، چشم انداز دستیابی به رشدهای بالاتر تا پایان سال و تحقق اهداف برنامه هفتم دشوار است. برای بازگشت اقتصاد به مسیر رشد پایدار، افزایش سرمایه گذاری در بخش های مولد و کاهش محدودیت های ساختاری ضرورت دارد و بدون این اصلاحات، عبور از دامنه رشد نزدیک به صفر امکان پذیر نخواهد بود.