بانک‌ها وام مسکن را کنار گذاشتند

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، عملکرد شبکه بانکی در پرداخت وام مسکن بیش از آنکه در چارچوب تامین مالی بازار مسکن و صنعت ساختمان تعریف شود، به الگویی نامتعارف از تامین مالی مسکن بانک‌ها شباهت پیدا کرده است. بررسی تازه‌ترین گزارش‌ها از کارنامه تسهیلات‌دهی بانک‌ها نشان می‌دهد وضعیت پوشش اعتباری بخش مسکن و ساختمان نه تنها نسبت به پنج ماهه نخست سال بهبود معناداری نداشته، بلکه در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته نیز به مراتب ضعیف‌تر شده است.

کاهش سهم مسکن از تسهیلات بانکی

سهم بخش مسکن و ساختمان از کل تسهیلات بانکی در هفت ماه نخست امسال به ۳.۸ درصد رسیده که پایین‌ترین سطح در سال‌های اخیر محسوب می‌شود. این در حالی است که این سهم در سال ۱۴۰۳ بالای ۵ درصد بود و حتی با وجود افزایش جزئی نسبت به پنج ماهه نخست امسال، همچنان فاصله زیادی با وضعیت سال‌های گذشته دارد. در مقیاس جهانی، بخش مسکن به دلیل ماهیت متفاوت تقاضا، به طور متوسط حدود ۱۹ درصد از اعتبارات بانکی را جذب می‌کند و بخش عمده هزینه خرید مسکن خانوارها از طریق وام بانکی تامین می‌شود؛ الگویی که در ایران عملا کنار گذاشته شده است.

وام خرید مسکن؛ سهم نزدیک به صفر

بررسی ترکیب تسهیلات پرداختی نشان می‌دهد شبکه بانکی عملا از تامین مالی تقاضای مسکن عقب‌نشینی کرده است. طی هفت ماه نخست امسال تنها ۱.۲ درصد از کل ۵۵۰۰ همت تسهیلات پرداخت‌شده به شکل وام مسکن به خانوارها اختصاص یافته است؛ سهمی که در سال‌های قبل بالای ۵ درصد بود. حتی با وجود افزایش ۲۵ درصدی مبلغ اسمی وام خرید مسکن در ابتدای سال، مجموع پرداخت واقعی این تسهیلات با احتساب تورم، رشد منفی ۲ درصدی را ثبت کرده است. این ارقام نشان می‌دهد بانک‌ها نه تنها محرکی برای خروج بازار از رکود نبوده‌اند، بلکه عملا به تشدید رکود مسکن و ساختمان دامن زده‌اند.

تحریم بانکی وام تعمیرات

در سال‌هایی که وام مسکن کارایی خود را از دست داد، بخشی از تقاضای مصرفی به سمت تعمیر و بهبود واحدهای مسکونی موجود سوق پیدا کرد. با این حال، وام جعاله یا تسهیلات تعمیرات نیز در سال جاری با افت شدید مواجه شده است. با لحاظ تورم مصالح و تجهیزات ساختمانی و رشد محدود مبلغ اسمی این وام، پرداخت واقعی تسهیلات تعمیرات رشد منفی ۷۵ درصدی داشته است. این در حالی است که دوره بازپرداخت وام جعاله کوتاه‌تر از وام مسکن است و ریسک کمتری برای بانک‌ها دارد، اما عملا در اولویت شبکه بانکی قرار نگرفته است.

انحراف منابع بانکی از بازار مسکن

بانک‌ها دلیل اصلی عدم تمایل به تامین مالی مسکن را پایین بودن نرخ سود این تسهیلات در مقایسه با هزینه تمام‌شده منابع عنوان می‌کنند؛ موضوعی که اگرچه واقعیت دارد، اما به جای اصلاح ساختار، به انحراف منابع منجر شده است. طی سال‌های اخیر بخشی از اعتبارات بانکی به سمت بنگاه‌های ملکی وابسته به خود بانک‌ها هدایت شده و خرید زمین و ساخت‌وساز مستقیم، جایگزین تامین مالی بازار شده است؛ روندی که در مواردی حتی به بروز ریسک تمرکز دارایی‌های ملکی و زیان‌دهی بانک‌ها انجامیده است.

سقوط تاریخی وام ساخت مسکن

بدترین وضعیت تامین مالی در حوزه وام ساخت مسکن رقم خورده است. از ابتدای سال جاری تا پایان مهرماه، رشد واقعی پرداخت تسهیلات ساخت منفی ۸۷ درصد بوده است. در این مدت تنها ۶۵ همت وام ساخت پرداخت شده، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۸۳ همت بود. با توجه به تورم حدود ۵۰ درصدی هزینه ساخت و افزایش محدود مبلغ اسمی وام‌ها، سقوط تامین مالی مستقیم ساخت مسکن کاملا مشهود است. حتی بخشی از همین رقم نیز به پروژه‌های مسکن حمایتی دولتی اختصاص یافته و سهم بازار آزاد از وام ساخت، کمتر از ارقام اعلامی است.

مجموع این تحولات نشان می‌دهد شبکه بانکی عملا از نقش سنتی خود در تامین مالی بازار مسکن فاصله گرفته و این تغییر مسیر، یکی از عوامل اصلی تعمیق رکود در بخش مسکن و ساختمان به شمار می‌رود.