افشای پشت پرده بحران برق پس از جنگ ۱۲روزه
به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، لایه‌های پنهان بحران برق در کشور را آشکار کرد. پیش از این، مسئولان دولتی همواره مصرف‌کنندگان ایرانی را به بدمصرفی متهم کرده و عامل ناترازی برق را در نوع مصرف می‌دانستند، اما رخدادهای اخیر، ابعاد تازه‌ای از ریشه‌های این بحران را روشن کرد.
قطع اینترنت و کاهش جهانی هش‌ریت
با آغاز جنگ و قطع سراسری اینترنت در کشور، که با هدف جلوگیری از حملات سایبری صورت گرفت، صنعت ماینینگ یا استخراج ارز دیجیتال دچار تحولات اساسی شد. بر اساس اعلام رسمی وزیر نیرو، قطع اینترنت در ایران باعث شد استخراج بیت کوین در جهان تا ۵ درصد کاهش یابد. محمد اله‌داد، معاون انتقال و مجری طرح رمز ارز توانیر نیز با تأکید بر کاهش جهانی هش‌ریت بین ۵ تا ۱۲ درصد، از افت ۲۴۰۰ مگاواتی توان بار پردازشی در ایران خبر داد.
کسری واقعی برق؛ عددی بزرگ‌تر از اعلام‌ها
طبق اعلام‌های رسمی، در اردیبهشت‌ماه میزان کسری برق حدود ۱۰ هزار مگاوات بوده و این عدد در خرداد به ۱۲ هزار مگاوات رسیده است. اما حالا مشخص شده است که حدود ۲۴۰۰ مگاوات از این عدد مربوط به استخراج غیرقانونی رمزارزهاست. از طرفی، مخالفت مجلس با تغییر ساعت رسمی کشور نیز سبب شد تا باری حدود ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ مگاوات بر شبکه باقی بماند.
سهم ماینینگ در کمبود برق
با محاسبه‌ای ساده می‌توان دریافت که کنترل و نظارت بر استخراج غیرمجاز رمزارز و همچنین تغییر ساعت رسمی می‌توانست حداقل ۵۰ درصد از کسری برق کشور را در اردیبهشت کاهش دهد. با این حال، سیاستگذار ترجیح داده با اعمال فشار مستقیم بر مصرف‌کنندگان خانگی و صنعتی، راهکار مقطعی و ناکارآمدی را در پیش گیرد.
برق ارزان، مصرف بی‌رویه
وزیر نیرو در دی‌ماه ۱۴۰۳ اعلام کرد که ایران دو برابر کشورهای همسایه برق مصرف می‌کند و ریشه این ناترازی در بدمصرفی است. اما در اردیبهشت ۱۴۰۴ او تصریح کرد که ساختار قیمت‌گذاری برق در کشور، منجر به عدم حضور بخش خصوصی در حوزه سرمایه‌گذاری شده است. به گفته او، وقتی برق به قیمت ۵۰۰۰ تومان خریداری اما با قیمت ۴۹ یا ۳۹ تومان فروخته می‌شود، نتیجه آن چیزی جز ناترازی ساختاری نخواهد بود.
کولر به‌جای عایق؛ برق به‌جای تدبیر
در سخنان خردادماه وزیر نیرو، تأکید شده است که قیمت ارزان برق منجر به رفتارهای پرمصرف شده؛ از جمله استفاده فراگیر از کولرهای گازی در هر اتاق خانه. این در شرایطی رخ داده که بسیاری از سازندگان مسکن به جای اجرای اصول فنی مانند عایق‌کاری، به نازک‌سازی دیوارها روی آورده‌اند، و کسری حاصل از این ناکارآمدی را با برق ارزان جبران کرده‌اند.
بیت کوین در مدارس و مساجد
همایون حائری، معاون برق و انرژی وزیر نیرو نیز از روند فزاینده استخراج ارز دیجیتال در مکان‌هایی مانند مدارس و مساجد خبر داده است. به گفته او، برای استخراج هر واحد بیت کوین به‌طور میانگین ۷۲ مگاوات ساعت برق مصرف می‌شود. این روند به گونه‌ای است که ممکن است در آینده نزدیک نیاز باشد ۲۵۰ مگاوات از توان تولید کشور صرف این فعالیت شود. حائری همچنین هشدار داده در صورت ادامه این روند، تعرفه صادراتی برای برق مصرفی این مراکز وضع خواهد شد.
تأثیر تصمیمات سیاسی بر مصرف برق
در فروردین‌ماه، مدیرعامل توانیر تأکید کرد که در صورت بازگشت اختیار تغییر ساعت رسمی به دولت، امکان کاهش مصرف برق در اوج بار شبانه تا هزار مگاوات وجود دارد؛ رقمی معادل ظرفیت تولید نیروگاه اتمی بوشهر. با این حال، مجلس در اردیبهشت‌ماه مخالفت خود را با این تغییر ابراز کرد و تنها راهکار باقی‌مانده، کاهش ساعات کاری ادارات تا یک بعدازظهر بود.
سیاستگذاری مبتنی بر واقعیت؛ گام ضروری آینده
حال با روشن شدن سهم واقعی ایران از استخراج بیت کوین، واضح است که سیاستگذاری در حوزه انرژی باید بر مبنای واقعیت‌های جاری کشور انجام شود. اگر دستگاه‌های نظارتی تجهیز شده و واقعیت‌های آماری ملاک تصمیم‌گیری قرار گیرند، می‌توان کسری برق را تا حد زیادی کاهش داد. در شرایط کنونی، اتکای صرف به تغییر قیمت و افزایش تعرفه‌ها، نه‌تنها مؤثر نیست بلکه بی‌عدالتی در مصرف را نیز تشدید می‌کند.
