بانک‌ها چگونه به رقیب بازار مسکن و نظام مالیاتی تبدیل شدند؟
به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، در شرایطی که برخی بانک‌ها به‌جای ایفای نقش تأمین‌کننده مالی، خود به بازیگر بازار مسکن تبدیل شده‌اند، ردپای آن‌ها در افزایش قیمت زمین، احتکار املاک و حتی کاهش عرضه واقعی واحدهای مسکونی مشهود است؛ موضوعی که به چالشی جدی برای نظام مالیاتی کشور نیز تبدیل شده است.
بانک‌ها، از تأمین‌کننده مالی تا بازیگر اصلی بازار مسکن
بانک‌ها در سال‌های اخیر با ورود مستقیم یا از طریق شرکت‌های زیرمجموعه خود به حوزه‌هایی مانند ساخت‌وساز، کشاورزی و بورس، نه‌تنها ساختار درآمدی‌شان را پیچیده کرده‌اند، بلکه مسیر شناسایی درآمدهای مشمول مالیات را نیز دشوار ساخته‌اند. این بنگاه‌داری گسترده، ظرفیت مالیاتی دولت را کاهش داده و موجب بروز نابرابری در رقابت اقتصادی شده است.
در بخش مسکن، بانک‌ها با برخورداری از منابع مالی گسترده، اقدام به خرید زمین، ساخت پروژه‌ها و نگهداری املاک کرده‌اند. عدم نیاز فوری به فروش این املاک باعث انباشت واحدهای خالی و کاهش عرضه در بازار شده که نتیجه آن، افزایش غیرواقعی قیمت‌هاست. چنین رفتاری به اختلال در تعادل بازار منجر شده و امکان اجرای مؤثر سیاست‌های مالیاتی نظیر مالیات بر خانه‌های خالی را کاهش داده است.
پیچیدگی‌های نظام مالیاتی در مواجهه با بنگاه‌داری بانکی
درآمد حاصل از بنگاه‌داری بانک‌ها ممکن است از لحاظ مالیاتی با درآمدهای سنتی آن‌ها تفاوت داشته باشد. به‌علاوه، برخی شرکت‌های زیرمجموعه بانک‌ها نیز از معافیت‌های مالیاتی برخوردارند که در عمل به کاهش سهم مالیاتی بانک‌ها منجر شده است. این موضوع نیازمند بازنگری در قوانین، شفاف‌سازی صورت‌های مالی تجمیعی و حذف دوگانگی‌های مقرراتی است.
ورود بانک‌ها به رقابت مستقیم با فعالان بخش خصوصی نیز، فضای اقتصادی را به‌گونه‌ای تغییر داده که عدالت مالیاتی و فرصت‌های برابر برای کسب‌وکارها زیر سؤال رفته است.
مسکن ملی همچنان در بلاتکلیفی/ دریافت پول از مردم بدون تحویل زمین
بازار اجاره خانه در شمال تهران؛ وفور فایل، کمبود مستأجر
خانه‌های خالی؛ تهدیدی دوگانه برای بازار و مالیات
پدیده خانه‌های خالی علاوه بر اختلال در بازار مسکن، اثر مستقیم بر درآمدهای مالیاتی دولت نیز دارد. اجرای مالیات بر این واحدها با چالش‌های متعددی نظیر شناسایی دقیق املاک خالی و نبود ضمانت اجرایی مؤثر روبروست. در بسیاری موارد، مالکان ترجیح می‌دهند جریمه ناچیزی پرداخت کنند تا اینکه ملک خود را به بازار عرضه کنند.
از سوی دیگر، فعال‌سازی این واحدها می‌تواند موجب افزایش معاملات و رشد مالیات بر نقل و انتقال، اجاره و ارزش افزوده شود. بنابراین، رفع موانع اجرایی و تقویت سامانه‌های شناسایی، گامی مهم در جهت تحقق اهداف مالیاتی به شمار می‌رود.
راهکارهایی برای اثربخشی بیشتر مالیات‌ستانی
کارشناسان اقتصادی برای مقابله با چالش‌های مالیاتی ناشی از بنگاه‌داری بانک‌ها و خانه‌های خالی، راهکارهایی ارائه داده‌اند. از جمله این راهکارها می‌توان به افزایش شفافیت مالی بانک‌ها، الزام به ارائه صورت‌های مالی تجمیعی، بازنگری در فهرست معافیت‌های مالیاتی، اصلاح قوانین و یکپارچه‌سازی مقررات اشاره کرد.
همچنین بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند داده‌کاوی برای شناسایی خانه‌های خالی، تقویت همکاری میان سازمان امور مالیاتی، بانک مرکزی و شهرداری‌ها، و طراحی نظام مالیاتی تصاعدی برای خانه‌های خالی می‌تواند منجر به اثربخشی بیشتر نظام مالیاتی شود.
در مجموع، پرداختن هوشمندانه به موضوع بنگاه‌داری بانک‌ها و خانه‌های خالی، علاوه بر افزایش درآمدهای مالیاتی دولت، می‌تواند به متعادل‌سازی بازار مسکن و تحقق عدالت مالیاتی کمک کند. شرط موفقیت در این مسیر، اصلاح ساختارهای قانونی، فنی و نهادی است.
