بحران مسکن در ایران؛ چرا بیش از ۶۰ درصد درآمد خانوارها در تهران صرف اجاره می‌شود؟

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، تازه‌ترین آمار مرکز آمار ایران نشان می‌دهد سهم مسکن از کل هزینه‌های خانوار شهری در سال ۱۴۰۳ به سطح بی‌سابقه ۳۸.۵ درصد رسیده است. این روند صعودی که در سال‌های اخیر شدت گرفته، عملاً قدرت خرید خانواده‌ها در سایر بخش‌ها را تضعیف کرده و بحران معیشتی را عمیق‌تر کرده است.

روند صعودی سهم مسکن در بودجه خانوار

بررسی آمار رسمی نشان می‌دهد سهم مسکن، آب، سوخت و روشنایی از هزینه‌های خانوار شهری طی سال‌های اخیر پیوسته افزایش یافته است:

• سال ۱۴۰۱: ۳۵.۹ درصد

• سال ۱۴۰۲: ۳۷.۱ درصد

• سال ۱۴۰۳: ۳۸.۵ درصد

کارشناسان معتقدند در صورت تداوم این روند، در سال ۱۴۰۴ میانگین سهم مسکن می‌تواند از ۴۰ درصد نیز عبور کند. در کلان‌شهرها همچون تهران و به‌ویژه برای دهک‌های پایین درآمدی، این رقم حتی بیش از ۶۰ درصد درآمد خانوار را به خود اختصاص داده است.

عوامل تشدیدکننده بحران مسکن

سه عامل اصلی در رشد سهم مسکن از هزینه خانوار موثر بوده است:

1. تورم اجاره‌بها: تمدید قراردادهای اجاره با نرخ‌های سنگین، بار مالی شدیدی بر دوش مستاجران گذاشته است.

2. تورم عمومی: افزایش هزینه‌های زندگی و مصالح ساختمانی، قیمت تمام‌شده مسکن و اجاره را بالا برده است.

3. رکود تولید مسکن: کمبود عرضه متناسب با تقاضا باعث شده قیمت‌ها به‌صورت مستمر رشد کنند.

پیامدهای اجتماعی و اقتصادی

عبور سهم مسکن از یک‌سوم بودجه خانوار، آثار مخربی بر جامعه دارد. خانواده‌ها ناچارند از کیفیت سبد غذایی بکاهند، هزینه‌های درمان و آموزش فرزندان را کاهش دهند و حتی ازدواج و فرزندآوری را به تعویق بیندازند. نتیجه چنین روندی، گسترش بدمسکنی، رشد حاشیه‌نشینی و تضعیف بنیان‌های اجتماعی است.

ریشه‌های بحران؛ تورم مزمن و سیاست‌های ناکارآمد

مسکن در ایران به کالایی سرمایه‌ای برای حفظ ارزش پول تبدیل شده است. از یک‌سو، درآمدها و حقوق‌ها با نرخ واقعی تورم همخوانی ندارند و از سوی دیگر، سیاست‌های دولتی در کنترل سوداگری و تقویت قدرت خرید متقاضیان ناکام مانده‌اند. طرح‌های ساخت مسکن نیز به دلیل بی‌توجهی به نیازهای واقعی خانوارها نتوانسته‌اند بحران را مهار کنند.

مطالبه رهبری برای حل مشکل مسکن

رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار ۱۶ شهریور با رئیس‌جمهور و هیات دولت، حل مشکل مسکن را از مطالبات اصلی مردم دانستند و بر لزوم اقدام فوری در این حوزه تاکید کردند. ایشان با اشاره به اهمیت معیشت و ضرورت انضباط در بازار، از دولت خواستند برنامه‌های عملیاتی برای کاهش فشار هزینه‌های مسکن بر خانوارها تدوین و اجرا کند.