ناترازی؛ کلیدواژهای برای وضعیت بحرانی اقتصاد ایران
«ناترازی» به کلیدواژه اصلی توصیف وضعیت امروز اقتصاد ایران تبدیل شده است. این مفهوم از کسری بودجه دولت تا ترازنامه بانکها و از بحران انرژی تا چالش آب، در هر تحلیلی به چشم میخورد.
«ناترازی» به کلیدواژه اصلی توصیف وضعیت امروز اقتصاد ایران تبدیل شده است. این مفهوم از کسری بودجه دولت تا ترازنامه بانکها و از بحران انرژی تا چالش آب، در هر تحلیلی به چشم میخورد.
بحران ناترازی انرژی و تعطیلیهای گسترده، خسارتی به اقتصاد ایران وارد کرده که به گفته کارشناسان حتی در دوران جنگ نیز تجربه نشده است. برآوردها نشان میدهد هر روز تعطیلی سراسری حدود ۷۰۰۰ میلیارد تومان معادل ۱۰۰ میلیون دلار زیان به کشور تحمیل میکند.
بورس تهران در روزهایی که همچنان درگیر ریسکهای سیاسی و اقتصادی متعارف است، با تهدیدی بنیادیتر روبهرو شده: بحران انرژی. قطعی مکرر برق در صنایع بزرگی نظیر فولاد، سیمان، پتروشیمی و فلزات اساسی نهتنها بر تولید و بهرهوری تأثیر گذاشته، بلکه پیامدهای آن بهصورت مستقیم در سودآوری شرکتهای بورسی دیده میشود. اکنون، بازاری که همیشه در فضای بیاعتمادی سیاسی حرکت میکرد، در معرض ریسکی ساختاری قرار دارد که آثار آن حتی در کوتاهمدت نیز قابل مشاهده است.
ناترازی برق در سالهای اخیر به یکی از چالشهای جدی ساختاری اقتصاد ایران تبدیل شده است. شکافی که میان ظرفیت عملی تولید و تقاضای مصرف در حال گسترش است، نهتنها بازار برق را با بحران مواجه کرده، بلکه تبعات گستردهای بر صنایع، کشاورزی و بازار سرمایه گذاشته است. در تابستان ۱۴۰۳، پیک مصرف برق کشور به ۷۱ هزار مگاوات رسید، در حالی که توان عملی تولید از ۶۰ هزار مگاوات فراتر نرفت. این کمبود مزمن ناشی از فرسودگی نیروگاهها، ضعف شبکه انتقال و سرمایهگذاری ناکافی در بخش تولید است.
بازار سرمایه ایران امروز با مجموعهای از ریسکهای چندلایه مواجه است که تنها به تحولات قیمتی و نوسانات کوتاهمدت محدود نمیشود. در حالی که برخی از نگرانیهای ژئوپلیتیکی موقتا فروکش کردهاند، بحرانهای ساختاریتری در حال شکلگیری است که میتوانند پیامدهایی عمیقتر از هر جنگ یا تنش سیاسی برای اقتصاد و بورس ایران به همراه داشته باشند.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که از روز پنجشنبه ۱۹ تیرماه ۱۴۰۴، ساعات تسویه چرخههای دوم و سوم سامانه پایا در تمامی ایام هفته تغییر خواهد کرد.
جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، لایههای پنهان بحران برق در کشور را آشکار کرد. پیش از این، مسئولان دولتی همواره مصرفکنندگان ایرانی را به بدمصرفی متهم کرده و عامل ناترازی برق را در نوع مصرف میدانستند، اما رخدادهای اخیر، ابعاد تازهای از ریشههای این بحران را روشن کرد.
حمد الهداد، معاون انتقال و تجارت خارجی شرکت توانیر، اعلام کرد با قطع اینترنت در جریان جنگ ۱۲ روزه اخیر، حداقل ۲۴۰۰ مگاوات از بار شبکه سراسری برق کشور کاهش یافته است.
صنعت فولاد ایران در سال ۱۴۰۳ با مجموعهای از چالشهای ساختاری و مدیریتی مواجه شد که پیامدهای آن در کاهش تولید، افت صادرات، و افزایش وابستگی به واردات برخی اقلام نمود یافت.
محمد کعب عمیر، عضو کمیسیون انرژی مجلس، اعلام کرد که برای تامین برق صنایع، راهحلهای متعددی وجود دارد. او به امکان تولید و مصرف برق توسط صنایع بزرگ و همچنین خرید برق از بورس انرژی به عنوان گزینههایی برای این منظور اشاره کرد.