چرا ایران از رشد اقتصادی پایدار باز مانده است؟

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، بررسی وضعیت اقتصادی ایران نشان می‌دهد که با وجود منابع طبیعی فراوان و جمعیت جوان تحصیل‌کرده، کشور در مقایسه با همسایگان خود در مسیر توسعه اقتصادی عقب مانده است. دو چالش اصلی، یعنی تورم مزمن و رشد اقتصادی پایین، از مهم‌ترین عوامل این عقب‌ماندگی به شمار می‌روند.

اهمیت رشد اقتصادی

رشد اقتصادی شاخصی کلیدی برای سنجش پویایی و سلامت جامعه است. افزایش پایدار تولید ناخالص داخلی، علاوه بر بالا بردن درآمد سرانه، امکان بهبود کیفیت زندگی شهروندان را فراهم می‌آورد؛ از کاهش فقر و بیکاری گرفته تا تأمین مالی آموزش و بهداشت. همان‌گونه که رابرت لوکاس، اقتصاددان برجسته، تأکید می‌کند: «وقتی به تأثیر رشد بر زندگی انسان‌ها فکر می‌کنم، هر چیز دیگری کم‌اهمیت به نظر می‌رسد.»

ریشه‌های رشد اقتصادی

در مبانی علم اقتصاد، رشد پایدار زمانی شکل می‌گیرد که سرمایه‌گذاری در منابع انسانی و فیزیکی افزایش یابد، نوآوری و فناوری بهره‌وری را ارتقا دهند، و بازارها آزاد و رقابتی باشند تا منابع به کارآمدترین شکل تخصیص پیدا کنند.
مدل سولو در اقتصاد نئوکلاسیک نیز نشان می‌دهد که رشد بلندمدت بیش از هر چیز به پیشرفت فناوری وابسته است؛ سیاست‌هایی همچون تجارت آزاد و مقررات‌زدایی می‌توانند سرعت این فرآیند را افزایش دهند.

نقش آزادی اقتصادی در رشد

دیدگاه اقتصاددانانی چون فردریش هایک تأکید دارد که دانش و اطلاعات پراکنده در جامعه تنها از طریق سازوکار قیمت و رقابت به کارآمدترین استفاده می‌رسد و نه از طریق برنامه‌ریزی متمرکز دولت. به همین دلیل، کشورهایی که در شاخص آزادی اقتصادی (مانند هنگ‌کنگ، سنگاپور و سوئیس) در رتبه‌های بالاتری قرار دارند، همواره رشد سریع‌تر و پایدارتر را تجربه کرده‌اند. در مقابل، اقتصادهای کنترل‌شده‌ای مانند کوبا و ونزوئلا با رکود و تورم مزمن مواجه شده‌اند.

آثار رشد اقتصادی

رشد اقتصادی آثار متعددی دارد:

• افزایش سطح رفاه عمومی از طریق دسترسی به کالاها و خدمات بهتر

• کاهش فقر و نابرابری در بلندمدت

• ایجاد اشتغال پایدار بر پایه سرمایه‌گذاری و گسترش فعالیت‌های تولیدی

• تقویت بنیه مالی دولت‌ها بدون نیاز به افزایش نرخ‌های مالیاتی

• گسترش فرصت‌های نوآوری و کارآفرینی در محیط رقابتی

نمونه‌های تاریخی مانند انقلاب صنعتی بریتانیا، اصلاحات بازار کار در آلمان دهه ۲۰۰۰، و جهش اقتصادی کره جنوبی پس از دهه ۱۹۶۰ نشان می‌دهند که رشد پایدار چگونه می‌تواند کیفیت زندگی را متحول کند.

تجربه کشورها و درس‌ها برای ایران

مقایسه کشورهایی با شرایط مشابه، مانند کره شمالی و کره جنوبی یا شیلی و ونزوئلا، به‌خوبی نشان می‌دهد که مسیر انتخاب‌شده در سیاست‌گذاری اقتصادی تعیین‌کننده سرنوشت ملت‌هاست. آزادی اقتصادی، سرمایه‌گذاری در آموزش و فناوری، و جذب سرمایه خارجی، کشورها را در مسیر توسعه قرار داده است؛ در حالی که تمرکزگرایی، محدودیت تجاری و ملی‌سازی گسترده، موجب عقب‌ماندگی و بحران‌های اقتصادی شده است.