شاخص دسترسی به مسکن در تهران به ۱۸سال رسید

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، دکتر محمد طبیبیان، اقتصاددان و رئیس پیشین موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، در نخستین نشست شورای سیاستگذاری پانزدهمین همایش چشم‌انداز اقتصاد ایران با اشاره به ریشه‌های تاریخی بحران مسکن در کشور گفت: دولت‌ها در طول یک قرن گذشته همواره با رویکردی نادرست به مساله مسکن نگاه کرده‌اند و تصور داشته‌اند که با خانه‌سازی مستقیم می‌توانند مشکل مردم را حل کنند؛ در حالی‌ که تجربه نشان داده این مسیر، نه‌تنها منجر به خانه‌دار شدن اقشار کم‌درآمد نشده بلکه منبعی برای گسترش رانت و ناکارآمدی بوده است.

نگاه صدساله اشتباه به مساله مسکن

طبیبیان با اشاره به طرح‌هایی مانند مسکن مهر تأکید کرد: بدترین شکل مداخله دولت در بازار، ساخت‌وساز مستقیم است. دولت‌ها به جای حل مشکل اصلی که ضعف درآمد خانوارها و ناتوانی در بازپرداخت وام مسکن است، تصور می‌کنند اگر تعداد زیادی خانه بسازند، بحران برطرف می‌شود. در حالی‌که نه مسکن ارزان ساخته شد و نه مشکل اقشار کم‌درآمد حل شد.

درآمد مکفی، کلید حل بحران مسکن

به گفته این اقتصاددان، اساس مساله مسکن در ایران کمبود عرضه نیست بلکه نبود «درآمد مکفی» و ضعف نظام اعتباری است. خانوارها باید درآمد کافی داشته باشند تا بتوانند قسط وام خرید مسکن را بپردازند و بانک‌ها نیز باید تسهیلات بلندمدت و کم‌بهره ارائه دهند. او افزود: تا زمانی‌که این دو پایه اصلاح نشود، حتی با افزایش ساخت‌وساز نیز خانه‌ها به دست نیازمندان واقعی نمی‌رسد و به بازار اجاره منتقل می‌شود.

تجربه موفق بازار مسکن در آمریکا

طبیبیان مدل آمریکا را نمونه‌ای از سیاست موفق در این حوزه دانست. در آنجا خریدار تنها با ۱۰ درصد پیش‌پرداخت و نرخ بهره حدود سه درصد می‌تواند صاحب خانه شود. دولت‌ها نقشی در ساخت‌وساز ندارند و وظیفه‌شان تنظیم استانداردهای ایمنی، زیست‌محیطی و شهرسازی است. وقتی خانوارها توان خرید داشته باشند، بخش خصوصی بدون نیاز به حمایت دولتی، به تولید مستمر مسکن ادامه می‌دهد.

ایران در مسیر معکوس حرکت می‌کند

در ایران اما سیاست‌های مسکن‌سازی دولتی در شرایط ضعف اقتصادی باعث شده است که بخش زیادی از واحدهای دولتی به مالکان ثروتمند برسد و خانوارهای کم‌درآمد همچنان مستاجر بمانند. آمارها نشان می‌دهد نسبت هزینه مسکن به درآمد خانوار در تهران به حدود ۷۰ درصد رسیده در حالی که سطح مطلوب جهانی ۳۰ درصد است.

شاخص دسترسی به مسکن؛ سقوط قدرت خرید خانوارها

بررسی داده‌های گروه مسکن روزنامه دنیای اقتصاد نشان می‌دهد شاخص «دسترسی به مسکن» در تهران به حدود ۱۸ سال درآمد کامل خانوار رسیده است؛ یعنی یک خانواده باید ۱۸ سال تمام درآمد خود را ذخیره کند تا بتواند خانه‌ای بخرد. این شاخص در کشورهای توسعه‌یافته بین ۶ تا ۷ سال است. همچنین طبق مطالعات فردین یزدانی، سهم زوج‌های جوانی که پس از سه سال اجاره‌نشینی قادر به خرید خانه هستند از ۶۰ درصد در دهه ۸۰ به ۱۰ درصد رسیده است.

حرکت معکوس دولت و ضرورت اصلاحات اقتصادی

طبیبیان تأکید کرد: مساله مسکن جدا از وضعیت کلی اقتصاد نیست. پایین بودن دستمزد حقیقی، تورم بالا و نبود رشد اقتصادی پایدار باعث شده توان خرید مردم کاهش یابد. تا زمانی که اصلاحات ساختاری در حوزه اشتغال، نظام بانکی و کنترل تورم انجام نشود، هیچ طرح دولتی در مسکن نمی‌تواند به نتیجه برسد. او افزود: خانه‌سازی دولتی در شرایط فعلی تنها به افزایش مالکیت در دهک‌های ثروتمند منجر می‌شود و فاصله طبقاتی را تشدید می‌کند.

جمع‌بندی: مسکن، نشانه‌ای از ضعف ساختاری اقتصاد

در پایان، دکتر طبیبیان خاطرنشان کرد: بحران مسکن در ایران صرفاً یک مشکل بخشی نیست بلکه نشانه‌ای از عقب‌ماندگی اقتصادی است. تا زمانی که درآمد خانوارها تقویت نشود و نظام اعتباری توانمند شکل نگیرد، هر نوع مداخله دولت در ساخت مسکن محکوم به شکست است. راه‌حل واقعی، رشد پایدار اقتصادی و افزایش قدرت خرید مردم است نه ساخت‌وساز دولتی.