تحلیل سیف از ضرورت اصلاح سیاست ارزی و حذف ارز ترجیحی

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، دکتر ولی‌الله سیف، رئیس‌کل پیشین بانک مرکزی، در یادداشتی تحلیلی تأکید کرده است که بازار ارز ایران در سال‌های اخیر به نماد ناپایداری اقتصاد کلان تبدیل شده و نوسانات شدید نرخ ارز، چندنرخی بودن و کاهش اعتماد عمومی، ضرورت بازنگری در سیاست ارزی کشور را به یک اولویت فوری تبدیل کرده است. او معتقد است که اصلاح سیاست ارزی نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی برای بازگرداندن ثبات و شفافیت به اقتصاد ایران است.

بحران چندنرخی بودن ارز و پیامدهای آن

سیف با اشاره به وجود چند نرخ متفاوت در نظام ارزی کشور—از جمله نرخ ترجیحی، نیمایی و آزاد—تعدد نرخ‌ها را منشأ رانت، فساد و انحراف منابع از تولید به فعالیت‌های غیرمولد دانست. وی افزود: افزایش فاصله میان نرخ رسمی و آزاد هزینه‌های پنهان زیادی برای اقتصاد داشته است، چراکه دولت ناچار به مداخله‌های پرهزینه برای حفظ نرخ‌های مصنوعی شده و در نتیجه ذخایر ارزی کاهش یافته و اعتماد فعالان اقتصادی تضعیف شده است.

ضرورت گذار به نظام شناور مدیریت‌شده

رئیس‌کل پیشین بانک مرکزی، «نظام شناور مدیریت‌شده» را مناسب‌ترین چارچوب برای شرایط فعلی اقتصاد ایران دانست. در این نظام، بانک مرکزی ضمن حفظ کنترل نسبی، نرخ ارز را در دامنه‌ای مشخص و نزدیک به واقعیت بازار هدایت می‌کند و فقط در شرایط شوک‌های ارزی شدید مداخله خواهد داشت. سیف تأکید کرد که این رویکرد، تعادل بین ثبات و انعطاف‌پذیری را برقرار می‌کند و به کاهش فاصله نرخ‌های رسمی و آزاد منجر می‌شود.

سه محور اصلی اصلاح سیاست ارزی

سیف سه محور کلیدی را برای موفقیت اصلاحات ارزی معرفی کرد:
۱. یکپارچه‌سازی تدریجی نرخ‌ها: حذف تدریجی ارز ترجیحی در بازه ۱۲ تا ۱۸ ماهه و جایگزینی حمایت‌ها با پرداخت‌های نقدی هدفمند، به همراه ایجاد بازار رسمی و شفاف ارز.
۲. مدیریت نرخ شناور و کنترل نوسانات: تعیین دامنه نوسان مشخص برای نرخ ارز و استفاده از ابزارهای مالی مانند اوراق ارزی و حساب‌های سپرده ارزی برای کاهش ریسک.
۳. هماهنگی سیاست‌های ارزی، پولی و مالی: کنترل کسری بودجه، مهار رشد نقدینگی و استقلال بانک مرکزی برای ایجاد ثبات پایدار.

ضرورت شفافیت و اقناع افکار عمومی

سیف هشدار داد که هرگونه اصلاح ارزی بدون حمایت اجتماعی می‌تواند پیامدهای منفی به همراه داشته باشد. او تأکید کرد که حذف ارز ترجیحی باید با سیاست‌های جبرانی هدفمند همراه باشد تا فشار تورمی بر خانوارها کاهش یابد. همچنین دولت و بانک مرکزی باید با اطلاع‌رسانی شفاف، افکار عمومی را از منطق تصمیمات آگاه کنند تا از رفتارهای هیجانی در بازار جلوگیری شود.

پیامدهای مثبت اجرای نظام شناور مدیریت‌شده

به گفته سیف، اجرای موفق این نظام می‌تواند نتایج مثبتی همچون کاهش رانت و فساد، افزایش کارآیی تخصیص منابع، تقویت اعتماد عمومی، کاهش فشار بر ذخایر ارزی و افزایش پیش‌بینی‌پذیری اقتصادی به همراه داشته باشد.

چالش‌ها و الزامات موفقیت اصلاح ارزی

وی در پایان خاطرنشان کرد که مسیر گذار به نظام شناور مدیریت‌شده بدون چالش نخواهد بود. محدودیت‌های ناشی از تحریم و مشکلات نقل‌وانتقال ارزی، ضرورت استفاده از ارزهای محلی و تقویت روابط منطقه‌ای را دوچندان کرده است. سیف تأکید کرد که بازسازی اعتماد به بانک مرکزی از طریق گزارش‌دهی شفاف و هماهنگی کامل با وزارت اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه، پیش‌شرط موفقیت اصلاحات ارزی است. به باور او، این اصلاح نیازمند اراده سیاسی قوی، هماهنگی نهادی و ثبات در تصمیم‌گیری است.