سقوط قدرت خرید کارگران؛ از 11 سکه به یک سکه در 16 سال

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، بررسی وضعیت دستمزد و معیشت کارگران در ایران طی یک دهه اخیر نشان می‌دهد که شکاف میان درآمدها و هزینه‌های زندگی هر سال بیشتر شده است. با وجود افزایش اسمی حداقل دستمزد، قدرت خرید کارگران در برابر کالاهای اساسی، مسکن، خودرو و حتی دلار به شدت کاهش یافته و بخش بزرگی از جامعه کارگری زیر خط فقر مطلق قرار گرفته‌اند.

سقوط قدرت خرید در برابر طلا و دلار

در سال 1388 حداقل دستمزد سالانه معادل خرید 11/5 سکه تمام بهار آزادی بود. اما در شهریور 1404 این عدد به یک سکه تمام و یک ربع سکه کاهش یافت؛ یعنی قدرت خرید دستمزد در برابر طلا حدود 89 درصد کمتر شده است. روند مشابهی در برابر دلار نیز دیده می‌شود. اگر در سال 1388 یک ماه حقوق کارگری 262 دلار ارزش داشت، در سال 1403 این رقم به 77 دلار رسید. هرچند در سال 1404 اندکی بهبود پیدا کرد و به 106 دلار رسید، اما همچنان اختلاف بسیار بزرگی با سال‌های قبل دارد.

دو برابر شدن مدت زمان خانه‌دار شدن

طبق گزارش بانک مرکزی، در سال 1395 با یک سال دستمزد می‌شد حدود 2/1 مترمربع مسکن در تهران خریداری کرد، اما در سال 1403 این میزان به 0/9 مترمربع کاهش یافت. به عبارت دیگر، کارگری که در سال 1395 می‌توانست ظرف 50 سال خانه‌ای 50 متری بخرد، در سال 1403 باید بیش از 100 سال کار کند تا به همان هدف برسد. رشد 1837 درصدی قیمت مسکن در 9 سال اخیر، اصلی‌ترین دلیل این عقب‌ماندگی شدید است.

کاهش قدرت خرید در بازار خودرو

شاخص قدرت خرید در بازار خودرو نیز افت قابل توجهی را نشان می‌دهد. در سال 1388 با یک سال دستمزد می‌شد 41 درصد از قیمت یک پراید را پرداخت کرد، اما در سال 1404 این سهم به 26 درصد کاهش یافته است. بنابراین برای خرید یک پراید، کارگران باید چهار سال حقوق خود را کنار بگذارند. قیمت پراید نیز از 7 میلیون و 700 هزار تومان در سال 1388 به حدود 466 میلیون تومان در سال 1404 رسیده است.

دستمزد کمتر از خط فقر مطلق

در حالی‌که خط فقر مطلق برای یک خانواده سه‌نفره در سال 1403 حدود 11 میلیون و 214 هزار تومان اعلام شده، حداقل دستمزد کارگران 7 میلیون و 166 هزار تومان بوده است. این یعنی فاصله‌ای چهار میلیون تومانی بین درآمد و هزینه‌های اساسی خانوار. حتی با وجود افزایش دستمزدها در سال‌های اخیر، نرخ رشد آن کمتر از نرخ افزایش خط فقر بوده است و تنها در سال 1401 دستمزدها بیشتر از نرخ تورم افزایش داشته‌اند.

اشتغال بی‌کیفیت و گسترش فقر

یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد ایران افزایش اشتغال غیررسمی است. آمارها نشان می‌دهد سهم مشاغل غیررسمی در برخی استان‌ها بیش از 70 درصد است. این در حالی است که 89 درصد فقرا شاغل هستند اما به دلیل دستمزدهای پایین و نبود امنیت شغلی، توانایی تأمین نیازهای اولیه زندگی را ندارند. بنابراین ایجاد شغل بدون توجه به کیفیت و میزان درآمد، تنها به افزایش جمعیت شاغلان فقیر منجر شده است.

یارانه‌ها به جای بهبود بهره‌وری

دولت هر ساله بخش بزرگی از بودجه را صرف پرداخت یارانه‌های نقدی و کالایی می‌کند. در سال گذشته بیش از 730 هزار میلیارد تومان به این بخش اختصاص یافته است. با وجود این حجم از هزینه‌ها، به دلیل رشد فزاینده فقر و نبود سیاست‌های پایدار برای افزایش بهره‌وری، این یارانه‌ها نتوانسته‌اند وضعیت رفاهی خانوارها را بهبود دهند.

آینده مبهم بازار کار و معیشت

با توجه به روند موجود، حداقل دستمزد دیگر حتی توانایی تأمین نیازهای حداقلی زندگی را ندارد. این موضوع مرز بین مشاغل رسمی و غیررسمی را در حال شکستن قرار داده و حتی کارگران دارای شغل رسمی نیز شرایطی بدتر از برخی شاغلان غیررسمی پیدا کرده‌اند. گسترش فعالیت‌های زیرزمینی در اقتصاد نیز چشم‌انداز بازار کار را مبهم‌تر کرده است.