پایان دوران بازارگردانی اجباری در بورس و فرابورس
سایه اصغری – پایگاه خبری سرمایه و بورس: با مصوبه جدید هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، الزام پیشین درخصوص بازارگردانی برداشته شد و اختیار آن به بورس و فرابورس واگذار شد. طبق این تصمیم، موضوع بازارگردانی از حالت اجباری خارج و به تصمیمات داخلی بورس‌های فعال در بازار واگذار شده است. قرار است جزئیات این مصوبه در نشست خبری مسئولان سازمان بورس و مدیران بازارهای اول و دوم تشریح شود.
بازارگردانی اجباری؛ میراث بحران ۹۹
الزام به بازارگردانی نخستین‌بار در شهریور ۱۳۹۹ و در میانه بحران ریزش بازار سرمایه اجرایی شد. در آن زمان، معاون عملیات بازار شرکت بورس تهران با استناد به آیین‌نامه حفظ ثبات بازار سرمایه، از شرکت‌های بورسی خواست به فوریت نسبت به معرفی بازارگردان دارای مجوز اقدام کنند. این الزام با هدف افزایش نقدشوندگی، کنترل عرضه و تقاضا و جلوگیری از نوسانات شدید بازار تدوین شده بود.
الزامات سخت‌گیرانه برای شروع بازارگردانی
مطابق دستورالعمل آن زمان، شرکت‌ها باید مشخصات بازارگردانی از جمله نام بازارگردان، تاریخ شروع، مدت حداقل شش‌ماهه، حجم سفارش انباشته، میانگین حجم معاملات و دامنه مظنه سه درصدی را اعلام می‌کردند. همچنین در آغاز، امکان شروع فعالیت بازارگردانی با پنج درصد میانگین معاملات روزانه مجاز بود، اما حداکثر طی چهار ماه رعایت دقیق شرایط تعیین‌شده الزامی شد.
پیامدهای لغو الزام بازارگردانی
خروج بازارگردانی از حالت الزامی، در حالی صورت گرفته که هنوز بازار سرمایه با ضعف در نقدشوندگی و کمبود تقاضا مواجه است. کارشناسان معتقدند تفویض اختیار به بورس و فرابورس می‌تواند به انعطاف‌پذیری بیشتر و تطبیق بهتر با شرایط بازار منجر شود، اما در صورت نبود الزام، ممکن است برخی نمادها به‌ویژه سهم‌های کوچک‌تر با مشکل نقدشوندگی مواجه شوند. موفقیت این تصمیم، وابسته به تدابیر اجرایی نهادهای بورس و فرابورس در اعمال هوشمندانه و هدفمند این ابزار خواهد بود.
بازارگردانی چیست و چه نقش و تأثیری در بازار سرمایه دارد؟
بازارگردانی یک فعالیت تخصصی در بازار سرمایه است که به‌منظور افزایش نقدشوندگی، کاهش نوسانات قیمتی و حمایت از معاملات روان سهام انجام می‌شود. بازارگردان، نهادی است که با مجوز رسمی از سازمان بورس و اوراق بهادار، با استفاده از منابع مالی خود در یک نماد مشخص خرید و فروش می‌کند تا تعادل میان عرضه و تقاضا برقرار بماند.
وظایف اصلی بازارگردان
بازارگردان موظف است در هر زمان سفارش خرید و فروش در دامنه قیمتی مشخصی ارائه دهد تا اگر معامله‌گری قصد خرید یا فروش سهم داشت، بتواند به سرعت و با کمترین اختلاف قیمتی (مظنه) معامله را انجام دهد. این اقدام باعث می‌شود سهم در بازار بدون توقف و صف‌نشینی قابل معامله باشد.
مزایای بازارگردانی
- افزایش نقدشوندگی: مهم‌ترین مزیت بازارگردانی همین است. با حضور بازارگردان، سرمایه‌گذاران راحت‌تر می‌توانند سهمی را بخرند یا بفروشند.
- کاهش نوسان‌های غیرمنطقی: بازارگردان با عرضه یا تقاضا در زمان‌هایی که بازار دچار هیجان است، مانع از رشد یا ریزش شدید قیمت می‌شود.
- تقویت اعتماد سرمایه‌گذاران: وجود بازارگردان می‌تواند نشان‌دهنده حمایت از سهم و اعتماد به ارزش آن باشد.
- حفظ ثبات در بازار: در شرایط بحرانی یا کم‌عمق بودن بازار، بازارگردان با ورود نقدینگی می‌تواند از شکل‌گیری صف‌های خرید یا فروش سنگین جلوگیری کند.
معایب یا چالش‌های بازارگردانی
- هزینه‌بر بودن برای ناشر: بازارگردان‌ها در قبال خدمات خود، هزینه یا کارمزد دریافت می‌کنند که برای شرکت‌ها به‌ویژه در بلندمدت بار مالی دارد.
- ریسک سوءاستفاده: اگر نظارت کافی وجود نداشته باشد، برخی بازارگردان‌ها ممکن است به‌جای حمایت، در جهت دستکاری قیمت عمل کنند.
- عدم اثربخشی در شرایط شدیداً منفی بازار: در شرایطی که فضای کلی بازار منفی است، بازارگردان‌ها هم نمی‌توانند مانع ریزش‌های شدید شوند.
- نبود شفافیت عملکرد در برخی موارد: گاهی سرمایه‌گذاران نمی‌دانند که چه نهادی بازارگردان یک سهم است و با چه شرایطی فعالیت می‌کند.
در مجموع، بازارگردانی اگر به‌درستی و تحت نظارت دقیق اجرا شود، یکی از ابزارهای کلیدی برای حفظ تعادل و پویایی بازار سرمایه به‌شمار می‌رود، اما در صورت اجرای ضعیف یا رهاسازی بدون چارچوب، می‌تواند اثرات منفی بر کارایی و شفافیت بازار داشته باشد.
