چهار هشدار جدی درباره آینده بازار اجاره مسکن

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، بازار اجاره‌ مسکن اگرچه در ماه‌های اخیر شاهد کاهش نسبی شتاب تورم بوده، اما این فروکش ظاهری نتوانسته فشار سنگین بر مستاجران را کم کند. نتایج یک مطالعه تازه نشان می‌دهد دهک‌های پایین عملاً از توان پرداخت اجاره‌بهای متعارف خارج شده‌اند و دهک‌های میانی نیز با قدرتی شکننده، تنها به‌سختی قادر به تمدید قراردادهای خود هستند. در چنین شرایطی، سیاستگذاران نباید به افت ظاهری تورم اجاره دلخوش باشند؛ زیرا ریشه بحران در «درآمد سرانه»، «رشد اقتصادی منفی» و «ریسک‌های بیرونی» نهفته است.

هشدار درباره ناتوانی دهک‌های پایین در پرداخت اجاره

بررسی‌ها نشان می‌دهد تورم‌های پی‌درپی در بازار اجاره طی سال‌های گذشته، شکاف میان درآمد خانوار و هزینه اجاره‌نشینی را به بالاترین حد رسانده است. امروز بسیاری از مستاجران حتی توان تمدید قرارداد در سطح فعلی را ندارند و به ناچار به محله‌هایی با کیفیت پایین‌تر کوچ می‌کنند؛ روندی که علاوه بر کاهش کیفیت زندگی، تنش‌های اجتماعی و خانوادگی به همراه دارد.

رشد اقتصادی صفر و کاهش درآمد سرانه

یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید بحران اجاره، رشد اقتصادی نزدیک به صفر طی دهه 90 و همزمان افزایش جمعیت است. این ترکیب موجب کاهش جدی درآمد سرانه و تضعیف توان خرید مسکن در میان اقشار مختلف شده است. در چنین فضایی، حتی دهک‌های میانی نیز دیگر امیدی به پس‌انداز برای خرید خانه ندارند.

ریسک‌های بیرونی و ناکارآمدی سیاست‌های حمایتی

کارشناسان تأکید می‌کنند تا زمانی که تورم ساختاری و رشد اقتصادی منفی درمان نشود، سیاست‌هایی مانند مسکن استیجاری یا یارانه اجاره نمی‌تواند گرهی از مشکل دهک‌های کم‌درآمد باز کند. متغیرهای کلان اقتصادی در وضعیت فعلی چنان متلاطم هستند که هر برنامه حمایتی را بی‌اثر یا بسیار کوتاه‌مدت می‌کنند.

ناامیدی مستاجران از آینده بازار مسکن

اگرچه سهم مستاجران در ایران (حدود 33.7 درصد) در مقایسه با استاندارد جهانی بالا نیست، اما آنچه وضعیت را بحرانی کرده، ناامیدی فزاینده مردم از چشم‌انداز مالک‌شدن است. نسل‌های گذشته با امید به بهبود درآمد و ارتقای کیفیت زندگی به شهرها مهاجرت می‌کردند، اما امروز دانشجویان و جوانان حتی برای ده سال آینده نیز چشم‌انداز روشنی درباره شغل، درآمد یا خرید خانه ندارند.

دهک‌های پایین، از اجاره‌نشینی به سکونت غیررسمی رانده شده‌اند

آمارها نشان می‌دهد سهم اجاره‌نشینی در دهک‌های پایین نسبت به دهه‌های گذشته کاهش یافته، اما نه به دلیل بهبود وضعیت اقتصادی؛ بلکه از آن رو که این خانوارها توان پرداخت اجاره را از دست داده و ناچار به سکونت در زاغه‌ها و فضاهای غیررسمی شده‌اند. این وضعیت سطح جدیدی از «بد مسکنی» را در کشور رقم زده است.

تغییر رفتار دهک‌های بالا در برابر ریسک اقتصادی

در دهک‌های بالای درآمدی نیز تحولات مهمی رخ داده است. مستاجران مرفه که پیش‌تر ترجیح می‌دادند سرمایه خود را در کسب‌وکار به جریان بیندازند، اکنون به‌دلیل افزایش ریسک اقتصادی، خرید ملک را جایگزین سرمایه‌گذاری کرده‌اند؛ تغییری که نشان‌دهنده تلاطم شدید اقتصاد کلان است.

ایران در صدر تورم مسکن و اجاره در جهان

تورم مسکن و اجاره در ایران همچنان یکی از بالاترین نرخ‌ها در جهان است. حتی افت شتاب تورم طی یک‌سال اخیر نیز نتوانسته جایگاه ایران را در این رتبه‌بندی تغییر دهد. سهم 44 درصدی اجاره از هزینه‌های خانوار—در مقایسه با عراق 35 درصد و پاکستان 36 درصد—نشان می‌دهد فشار اجاره در ایران به‌مراتب سنگین‌تر از بسیاری از کشورهای منطقه است.