رقابت در بازار خودرو تمام شد؛ مردم دیگر توان خرید ندارند
به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس، بازار خودرو ایران که در سال‌های گذشته تحت سلطه سیاست‌های رانتی، تحریم‌های خارجی و سیاست‌های کنترلی بوده، اکنون وارد فاز تازه‌ای از رکود شده است. در حالی که تا همین یکی دو سال پیش ثبت‌نام خودرو شبیه به قرعه‌کشی‌های میلیونی بود، حالا متقاضیان به طرز چشمگیری کاهش یافته‌اند. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان معتقدند با خروج دلالان از بازار، باید خودرو به دست مصرف‌کننده واقعی می‌رسید، اما کاهش شدید قدرت خرید مردم حالا به چالشی بزرگ‌تر از دلالی تبدیل شده است.
رکود بی‌سابقه در بازار خودرو
در دی ماه ۱۴۰۱، طرح فروش خودرو تا ۱۱ میلیون نفر متقاضی داشت و بسیاری از ثبت‌نام‌کنندگان فقط به قصد بهره‌برداری از سود حاصل از اختلاف قیمت کارخانه و بازار، در این فرآیند شرکت می‌کردند. برای نمونه، برنده یک دستگاه پژو پارس ELX با پرداخت ۲۰۹ میلیون تومان می‌توانست خودرو را در بازار به قیمت ۵۱۰ میلیون تومان بفروشد؛ یعنی سودی معادل ۱۴۴ درصد یا چیزی در حدود حقوق ۴۵ ماه یک کارگر با حداقل دستمزد.
اما اکنون این معادله به‌کلی دگرگون شده است. در جدیدترین طرح فروش ایران‌خودرو تنها حدود ۵۲۰ هزار نفر ثبت‌نام کردند و از این تعداد، متقاضیان عادی حتی به ۱۰۰ هزار نفر هم نرسید. این کاهش چشمگیر نشان می‌دهد که بسیاری از دلالان و سوداگران بازار خودرو را ترک کرده‌اند، اما مسئله مهم‌تر آن است که حتی مصرف‌کنندگان واقعی نیز دیگر توان خرید خودرو را ندارند.
بازار در آستانه بحران تقاضا
با افزایش بی‌رویه قیمت خودروها، ساختار سابق بازار از بین رفته است. زمانی خودروهای اقتصادی مانند پراید یا تیبا بخش بزرگی از بازار را در اختیار داشتند، اما امروز حتی ارزان‌ترین خودروها نیز قیمتی بیش از ۵۰۰ میلیون تومان دارند. این یعنی بخش عمده‌ای از جامعه، به‌ویژه طبقه متوسط، دیگر توانایی مالی برای خرید خودرو را ندارد.
از سوی دیگر، خودروهای پرتیراژ مانند دنا و پژو پارس نیز به محدوده قیمتی بالای یک میلیارد تومان رسیده‌اند؛ قیمتی که پیش‌تر مختص خودروهای مونتاژی یا وارداتی بود. نتیجه این روند، آشفتگی در هرم تقاضای بازار خودرو و نزدیک شدن به یک رکود کامل است؛ رکودی که حتی خودروسازان نیز آن را احساس کرده‌اند.
حذف محدودیت‌ها؛ تلاشی برای زنده نگه‌داشتن تقاضا
در واکنش به افت شدید تقاضا، خودروسازان بزرگ کشور شروع به کاهش و حذف تدریجی شروط ثبت‌نام کرده‌اند. در طرح‌های فروش سال‌های گذشته، شرط بلوکه کردن ۳۵۰ میلیون تومان در حساب وکالتی وجود داشت؛ اما این رقم در دور جدید فروش ایران‌خودرو به ۱۰۰ میلیون تومان کاهش یافته است. همچنین، الزام داشتن گواهینامه رانندگی نیز در مردادماه سال گذشته لغو شد و شرط نداشتن پلاک فعال نیز اخیراً از فهرست شرایط ثبت‌نام حذف شده است.
هدف اولیه این محدودیت‌ها جلوگیری از حضور دلالان و هدایت خودروها به سمت مصرف‌کنندگان واقعی بود. اما حالا که دلالی تا حد زیادی از بازار حذف شده و مصرف‌کننده هم توان خرید ندارد، این شروط دیگر کارکرد سابق خود را از دست داده‌اند. خودروسازان با کاهش محدودیت‌ها سعی دارند بار دیگر تقاضا را تحریک کنند، اما کارشناسان هشدار می‌دهند در نبود قدرت خرید، این تلاش‌ها ممکن است بی‌نتیجه باقی بماند.
آینده بازار خودرو در هاله‌ای از ابهام
بررسی شرایط فعلی بازار خودرو ایران نشان می‌دهد که با وجود کاهش تقاضای سوداگرانه، هیچ نشانه‌ای از رونق در بخش مصرفی وجود ندارد. کارشناسان معتقدند اگر دولت و سیاست‌گذاران به‌طور جدی در راستای کاهش قیمت تمام‌شده تولید، آزادسازی واردات هدفمند و بهبود قدرت خرید اقدام نکنند، بازار خودرو در نیمه دوم سال با بحران تقاضا مواجه خواهد شد. نشانه‌های این بحران هم‌اکنون در رفتار خودروسازان و سکوت نسبی بازار دیده می‌شود.
به نظر می‌رسد خودرو از کالای سرمایه‌ای به کالایی «غیرقابل خرید» تبدیل شده و اگر تحولی در سیاستگذاری‌ها رخ ندهد، رکود فعلی تنها آغاز مسیری طولانی و سخت برای بازار خودرو خواهد بود.
