پشت پرده سودهای بانکی: چگونه نرخ ارز سودساز شد

به گزارش پایگاه خبری سرمایه و بورس و به نقل از فارس، مرور صورت‌های مالی بانک‌ها در سال‌های ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳ نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از سود خالص بانک‌ها از محل سود تسعیر ارز و ارزش‌گذاری دارایی‌های ارزی تأمین شده است. این سودها اغلب نقدینگی عملیاتی ایجاد نمی‌کنند و در صورت کاهش یا تثبیت نرخ ارز، به راحتی می‌توانند به زیان تبدیل شوند.

منشأ سودهای غیرعملیاتی بانک‌ها

بانک‌ها در شرایط نوسان دائمی نرخ دلار و تورم بالا، ارزش دفتری دارایی‌های ارزی خود مانند سپرده‌ها، مطالبات و سرمایه‌گذاری‌ها را با افزایش نرخ ارز بالا می‌برند و این افزایش به شکل سود تسعیر در صورت سود و زیان ثبت می‌شود. همچنین اوراق و سهام ارزپایه با رشد نرخ ارز ارزش ریالی بیشتری پیدا می‌کنند و سودهای ارزش‌گذاری غیرنقدی ایجاد می‌کنند.

کانال‌های اصلی تبدیل نوسان ارز به سود

چهار کانال اصلی موجب می‌شود بانک‌ها از نوسان نرخ ارز سود کسب کنند:
دارایی ارزی خالص (NFA)، مطالبات ارزی از مشتریان، سرمایه‌گذاری‌های ارزپایه و صادرات‌محور و بازارگردانی اوراق دولتی ارزپایه. در همه این مسیرها جریان نقد واقعی ایجاد نمی‌شود و سود تنها به صورت دفتری ثبت می‌شود.

ریسک و کیفیت پایین سود

تحلیل صورت‌های مالی نشان می‌دهد سهم سودهای ارزی در برخی بانک‌ها بین ۴۰ تا ۶۰ درصد بوده و با جریان نقد (CFO) هم‌راستا نیست. کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند این سودها چرخه‌پذیر و برگشت‌پذیر هستند و با تثبیت یا کاهش نرخ ارز، همان سودها به زیان تبدیل می‌شوند.

نشانه‌های بانک با سود ارزی بالا

سود بالا اما با NIM پایین، کارمزد خدمات ضعیف و جریان نقدی ناکافی، نشان می‌دهد بانک بیشتر از عملیات ارزی سود گرفته است تا از حاشیه سود تسهیلات و سپرده. این وضعیت انگیزه بانک‌ها را به سمت نگهداشت ریسک ارزی و فاصله گرفتن از فعالیت‌های عملیاتی سوق می‌دهد.

راهکارهای پایدار و سیاست‌گذاری

برای کاهش ریسک، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند سقف‌گذاری روی شکاف ارزی خالص، افشای حساسیت سود به تغییر نرخ ارز، محدود کردن تقسیم سودهای ناشی از تسعیر تا زمان نقد شدن و تشویق به درآمدهای پایدار کارمزدی عملی شود. هدف از این اقدامات، جلوگیری از وابستگی سود بانکی به نوسان ارز و تقویت پایداری عملکرد مالی بانک‌ها است.